Тематика курсовых работ предусмотрено 13 страница
№7 суретте позитивті ориентирлер мен басқару технологияларының арақатынасы
Бүгінгі күн басшысының имиджін қалыптастыруда қолданылатын басқару технологиясының мақсатты бағытталуын, оның қызметінің позитивті ориентирі болып табылады. Басқару элементтерінің белсенді оқыту түрлері әр түрлі: тренингтер, тесттер, іскерлік ойындар, өндірістік және жағдаяттарды шешу, лекциялар, әңгімелер, дискуссиялар.
Басқару технологияларының мақсатты бағытталуын анықтау оның түбегейлі талдауын талап етеді. «Тренинг» түсінігі ағылшын тілінен аударғанда «тәрбиелеу», «оқыту», «дайындық» дегенді білдіреді. Бірінші болып таралған әлеуметтік-психологиялық тренинг. Оның негізгі мақсаты (Л.А.Петровский, Н.В.Кузьмин, Н.Н.Богомолова бойынша)- жеке тұлғаның психодинамикалық даму шығармашылығын қалыптастыру болып табылады. Тренингтің өзі бағдарламалы біліктілік пен дағдыны жетілдіру, қызмет тиімділігін тиімді арттыруды көздейді.
Әлеуметтік-психологиялық тренинг(ӘПТ) басшыларды кәсіби шығармашылығы барысындағы дағдарыстық жағдаятпен әдейілеп қақтығыстыруды көздейді. Бірақ ол жай жолмен шешілмейді. ӘПТ басқару жүйесі үш блогтан тұрады:
|
|
|
- дискуссиялық әдістер (топтық дискуссия, практикадағы жағдаяттарды шешу, жағдаяттарды талдау және т.б.);
- ойын әдістері: дидактикалық және шығармашылық ойындар, оның ішінде іскерлік(басқару); рөлдік ойындар (интонациялық-тілдік және бейнетренингтер, ойындық психотерапия, психодрамалық коррекция); қарсы ойын (коммуникативті іс-әрекетті анықтау трансактілі әдіс);
- сенситивті тренинг (өзін-өзі түсінуді жаттықтыру);
Дискуссиялық әдіс барысында басшы тек сөйлей ғана білмей, сонымен қатар тыңдай білуі де шарт. Сонымен қатар, басшы топтық қауырттылық кезінде де психотерапевтикалық әдістерді де игерген болуы керек.
Іскерлік ойындар басқару қызметін қалыптастыруда да ерекше рөл атқарады, себебі адам динамикалық үрдістерді жақсы қабылдайды. Іскерлік ойындар басқару шешімдерін қабылдауға арналған. Басқару тәжірибесінде төмендегі іскерлік ойындарды өткізуге болады:
- өндірістік-шаруашылық жағдаяттарда шешім қабылдау механизміне үйрету, қажет болған жағдайда көп факторларды есепке алу;
|
|
|
- ғылыми ізденістерде, нақты проблемалар, гипотеза мен теориялық ережелер оқылып, ойындық модельдеумен талданған жағдайда;
- білікті маман дайындау.
Іскерлік ойындар келесі негізгі ойындардың болуымен ерекшеленеді:ойынға қатысушылар пайда болған жағдаяттарды талдап, шешім қабылдауы; жағдаяттың міндетті шарты-қиындықтарды жеңе білу; қарым-қатынастың формалды емес жағдайын туғызу.
Басқарудың имитациялық ойындары өндірістік-шаруашылық және басқа да ұйымдардың жұмыс істеуін талдау болып табылады. Бұл оқу мен талдау келесі негізгі мақсаттармен жүгеге асырылады:
- техникумдардың, жоғары оқу орындарының, біліктілік көтеру институттарының оқу бағдарламаларын ұйымдастыруын қадағалауда;
- басшы ұйымдары мен мамандардың неғұрлым дәйекті шешім қабылдауында;
- ғылыми мақсатта әр түрлі ұйымдардың жұмыс істеуін талқылау мен жоспарлауда.
Сенситивті тренинг көшбасшы теориясында, мотивация, коммуникация, топтық динамикада негізделіп, басшы мүмкіндіктерін жетілдіреді. Тренингтің негізгі ерекшелігі болып бірдейлі (теңдік) жағдайды, достық қарым-қатынасты, абырой болмауын,топтың тек қана дағды мен жақсы қарым-қатынастың қалыптасуын орнату болып табылады.
|
|
|
Адамдар арасындағы қарым-қатынастың тиімділігін түсіну, әлеуметтік қатынастың тек қана вертикальды түрін емес, сонымен қатар басшы жетістігінің кәсіби факторының негізін қалыптастыру. Менеджердің бұл саладағы біліктілігі бірінші кезекте өзін жақсы білу, яғни мықты және осал жақтарын түсінуі болып табылады. Бұл деңгейді басқа адамдардың психикасын жақсы білуімен, кәсіби топтардың психоэмоционалды тұстарын жетік білуімен ерекшеленеді. Басшының позитивті имиджін қалыптастыруда жетекші рөлді іскерлік, өмірлік жағдаяттарды дұрыс шеше білу тәжірибесі, дағдарыс кезінде алгоритмді дұрыс білуі, мақсатқа жету барысында жалпы стратегияны сақтай білуі, тактиканы дұрыс ауыстыра білуі болып табылады.
Ұйымдастырушының әдеттегі ерекшелігіне жатады:
|
|
|
- басқа адамдарды өз энергиясымен қуаттау, оларды белсендіру;
- әр адамның оның жеке психологиялық ерекшелігіне байланысты сапа ретінде түсінілетін практикалық ой;
- адам психологиясын білуі мен оны практикада қолдана білуі;
- басқа адамдардың іс-әрекеттеріндегі кемшіліктерді түсіне білуі;
- психологиялық такт- басқа адамдармен қарым-қатынас жасаудың негізі;
- жеке тұлғаның жалпы мәдени деңгейі;
- жігерлілік;
- басқа адамдарға талап қоя білуі;
- ұйымдастыру жұмыстарына бейімділігі;
- іскерлік;
- өз бетінше жұмыс істей білуі;
- аңғарғыштық;
- сабырлылық;
- көпшілдік;
- қайсарлық, табандылық;
- белсенділік;
- жұмыс істеу қабілеттілігі;
- ұйымдастырушылық.
Бұл айтылған дағдылар басшы имиджінің әлеуметтік-қажетті мінездемелері. Біздің ойымызша, бұл тізімді әрі қарай жалғастыра беруге болады, себебі басқару қызметі әлеуметтік ұйымдастырудың атрибуты болып саналады - бұған қатысушы субъектілер ұйымдастырудың ішкі тәртібіне сәйкес өз міндеттерін орындайды, олар қарым-қатынас жүйесінің осы бір деңгейінде өмір сүреді. Басшы шешім қабылдағанда, өз ойын ортаға салғанда қатал болуы керек, бәсекелестерімен қарым-қатынаста коммуникабельді және креативті болуы міндетті.
Іскерлі қарым-қатынас үрдісін ұйымдастырудың басты шарты - өндірістік міндетті нәтижелі шешу. Шешім нәтижесі бойынша мәселенің тереңдігін дұрыс түсіне білу, оның сапасына талдау жасай білу, түсінуді бағалауға болады. Үрдістің мазмұнын бағалау басшының имидждік мінездемесі мен оның кәсіби шығармашылығын қалыптастыру болып табылады. Сондықтан басшының позитивті имиджінің негізгі көрсеткіші теориялық және практикалық деңгейде өндірістік міндеттерді дұрыс шеше білуі болып табылады.
Сондықтан әрі қарай біз құрам мен құрылым міндеттерін қарастыруымыз керек. Л.М.Фридман міндет бір бөліктен тұрады деп санайды. Міндеттің бірінші жүйелік бөліміне белгіленген объектілері бар пәндік облыс жатады. Екінші- пәндік облысты біріктіретін қарым-қатынастар. Үшінші- міндеттерді талап ету, яғни шешімнің мақсаттарын көрсету. Төртінші негізгі бөлігі- талапты орындауға арналған міндеттердің жиынтығы. Д.Пойа құрылымы бойынша келесі міндеттер белгіленген: ізделіп отырған нәрсені табу, дәлелдеу және түсіндіру, қайта құру және жасау.
Басшының алдында «адам-адам» жүйесінде біліктілік қызметін қалыптастыруға бағытталған міндеттер тұрады. Сөйтіп, міндетті қою проблемасы-бір бағытта қозғалатын, бір ырғақта жұмыс істейтін адамдар ұжымын біріктіру. Өндірістік міндеттерді анықтаудың негізгі критериі ретінде келесіні белгілеуге «көрсетуге» болады:
- горизонталь және вертикаль бойынша ықпал ету қарым-қатынасының әлеуметтік бағыты;
- ағымның ұзақтылығы;
- ұқсас жағдаяттардың пайда болу жиілігі;
- жағдаяттардың пайда болу себептері мен қайнар көзі;
- жағдаяттың жеке тұлғаға ықпалы;
- жағдаяттың генезисі;
- алынған нәтиже.
Беріліп отырған міндеттер жүйесі қызметтің біліктілігін қалыптастыруға бағытталған, И.Д.Багаева концепциясы бойынша үш компонеттен тұрады:
- кәсіби біліктілік негізі, жалпы біліктілікті қалыптастыру базисі;
- білім жүйесін практикада қолдану мен білікті қарым-қатынасқа дайын болу;
- жеке тұлғаның динамикалық дамуын қамтамасыз ететін өзін-өзі жетілдіру біліктілігі.
Тиімді шешім қабылдау тенологиясын дайындау механизміне жататындар:
- кәсіби білім, дағдыны қалыптастыруға байланысты міндеттер;
- коммуникативтік, сөзшеңдік және гностикалық дағдыларды, вербалды және
- вербалды емес коммуникацияларды, өндірістік кикілжіңдерді шешу әдістерін қалыптастыруға бағытталған міндеттер;
- өзіндік сана, өзін-өзі бағалау, өзін-өзі жетілдіру, өз бетінше білім алуды жетілдіруге бағытталған міндеттер.
Нәтижелі басқару қызметіне дайындықтың кәсіби көрсеткіші- қиын жағдайларда өз бетінше шешім қабылдау дағдысы болып табылады. Білім дамуының деңгейімен, біліктілік және дағдымен адамның жалпы мәдениеті және кәсіби шеберлігі анықталады. Бұнымен кәсіби шеберлік тамамдалмайды.Оның қажетті құрамы- практикалық ойлауда пайда болатын шығармашылық. Мұндай ойлаудың негізгі ерекшелігі болып жағдаятты шешу үрдісіндегі практикалық ориентация табылады. Міндеттерді шешу технологиясын келесі блоктары бар ойлау үрдісі ретінде қарастыруға болады: шешім іздеу, оны табу, орындауды жүзеге асыру және бақылау, алынған нәтижені бағалау және оған жету тәсілдері ойластыру.
Бірінші блокқа міндетті талдау мен алдын ала бағалау, шешім гипотезасын ұсыну, диагностика, мақсатты қалыптастыру, іс-әрекет алгоритмін анықтау жатады. Екінші- нақты шешімнің маңыздылығы мен шұғылдылығы, іс-әрекет субъектісімен біріктірілген динамикалық жобалау, қабылданған шешімнің жарамдылығы мен үнемділігі деңгейін анықтау, нәтижелі жүзеге асу мүмкіндігін бағалау, қиындықтардың алдын алу, шешім қабылдау. Үшінші- шешімді жүзеге асырып, бағалайды. Төртінші блок шешімнің дұрыстығын тексеруді, оны жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Әлеуметтік-позитивтік технологиялар - белгілі бір объективті шектеу мен ұйғарым шарттарындағы іс-әрекет жүйесі мен бірізділігі. Технологиялар ықпал жасау объектілерін ұйымдастыруға, сонымен қатар, кері байланыс негізінде өз қызметін түзетуге бағытталған. Кәсіби қызметтің позитивті имиджі басшының жеке-ситуативті стилін жетілдіруге арналған әлеуметтік-позитивті технологиялармен қалыптасады.
Бақылау сұрақтары:
1. Қазіргі заман менеджерінің басты міндетінің тәсілі туралы түсінік;
2. Басқару технологияларының мақсатты бағытталуын анықтау
3. Нәтижелі басқару қызметінде дайындықтың кәсіби көрсеткіштерін қарастыру;
4. Әлеуметтік-позитивтік технологияларға мәлімет беру.
Әдебиет:
1. Г.Почепцов. Имиджелогия. - 5-е изд. - Рефл-бук.Ваклер- 2006 -516 6.
2. Бураканова Г., Изтелеуова Л. Имиджелогия: Учебн. Пособие.- Астана: Изд. КазУЭФМТ, 2011.-145 с.
3. Базарова Б. Имидж түсінігі, құрылымы және оның түрлері//ҚазҰУ Хабаршысы, Философия, мәдениеттану және саясаттану сериясы, 2010.- №2.- 67-71 б.
№ 10 Дәріс. Имидждің қалыптасуына өзіндік бағаның ықпалы
Мақсаты: Имидждің қалыптасуына өзіндік бағаның ықпалын қарастыру
Жоспар:
- Жоғары өзіндік тиімділік. Позитивті бағдарлар.
- Мінез құлықтың қалыптасуы. Мінез-құлықты өздігінен реттеу.
- Жетістіктің өткен тәжірибесі. Жанама тәжірибе ( басқа адамдарды бақылау, ойдағыдай қалыптасқан мінез-құлықтар).
4. Қазақстанда имиджді қалыптастырудағы өзіндік бағалаудың мәселелері.
Өткен ғасырдың екінші жартысында өріс алған стиль құрылымының қалыптасуы, психологиялық теорияға негізделеді. «Өзіндік бағалау» деген түсініктің өзі, кәсіби қызметтің және жеке тұлғалы кәсіби маманның дара бейнесінің даму ерекшелігімен түсіндіріледі.
Кімде-кімнің өзіндік бағалауы, кәсіби және жеке тұлғалық деңгейінде немесе сол деңгейі жоғары болатын мамандар тиімді әрекет ететіндігі жалпыға мойындалған.
Адамға өз тәртібін бейнелеу қажет, яғни ол өзге адамдармен қарым-қатынас барысында өзін көрсетеді, демек ол «персона» (маңғаз) ретінде шығады, бұл құбылыс «көпшілік алдындағы келбет» болып табылады. «Персона» атауы көптеген рөлдерді атқарады, яғни жеке тұлға әлеуметтік талаптарға сәйкес ұтылыс табады. К. Юнганың түсінігінде, персона (маңғаз) өзгелерге әсер ету үшін немесе басқалардан өзінің шынайы болмысын жасыру мақсатында қызмет етеді. Эрик Эриксон “жеке тұлғаның өзара тәуелділік тәртібінің нақты сипаты, әр дағдарысты шешу мақсатына сәйкес” деп тұжырымдайды. Оның “адам дамуында шек жоқ, ол өмір бойы барлық қайталанбалы кезеңде де болады” деген пікірімен келісу керек. Адам өмірі шексіз өзгерістермен бейнеленеді, жаңа сапалармен алмасады.
Э. Фромманың көзқарасы бойынша, адам, тәртібін реттеу арқылы әлеуметтік қағидаға шексіз бағынады: жеке тұлға өзімен-өзі болуды тоқтатады; ол мәдениет құрылымы қалай талап етсе, сондай жеке түрге айналады және олар оны өздері қалағандай көргісі келетіндіктен, ол басқаларға ұқсас болып қалыптасады. Адамдар қажеттілік сезімінің тұрақтылығын және беріктілігін қауіпсіздік сезіміне ұқсас қалыптастырады.
Гордон Оллпорт болжағандай, адам тәртібі тұрақты түрде дамиды және өзгереді, тұлға өзін статистикалық маңызды қажет етпейді, бірақ өзгелердей емес, кез келген адам өзін нақты тұрақтылығымен көрсетеді. Г. Оллпорт бұған өзінің концепциясындағы кескіндемелерге ерекше анықтама «жеке сараптама» түсінігін берді. Кескін – бұл кең ауқымды жағдайда, өзін ұқсас бейнемен бейімді ұстау. Г. Оллпорт теориясы «адам тәртібі уақыт ағымымен тұрақты қатынаста және әртүрлі жағдайда» деп тұжырымдайды. Кескін – бұл психологиялық ерекшелік, ол көптеген ынтамен өзгереді және эквивалентті жағдай жасайтын кері жауап. Г. Оллпорт «жеке тұлғаның кескіні аз мөлшерде өзгеше ынтасына немесе кері әсеріне байланысты емес; олар тұрақты және басымды болып табылады» деп тұжырымдады. Ұқсас жауап көп мөлшердегі ынтаны қамтамасыз етіп, жеке тұлға кескіні тұрақты тәртіп маңыздылығын береді. Жеке диспозиция арқылы, Гордон Оллпорт жеке тұлғаға, басқа адамдармен салыстыруға болмайтын мінездеме берді.
Маңызды детерминанттық тәртіп, жеке тұлғаның кескіні және ауыспалы жағдайы болып табылады. Реймонд Кеттел, бұл жағдайда, қандай да бір адамның мінезін болжау қиын деп мойындайды. Нақты болжауды көтеру үшін әлеуметтанушы тек жеке тұлға игеретін кескінді ғана қарастырмау керек, жеке тұлғаның ауыспалы кескініне қатысты емес, ол сонымен қатар осы кезде адамның көңіл күйін және әлеуметтік рөлінің ерекшелік жағдайын талап етеді. Тәртіп өзара әрекет кескіні мен ауыспалы жағдайда анықталады. Кескін, қоршаған ортаның тұжырымдамасында, әлеуметтік және табиғи орта әсерімен қамтамасыз етіледі. Бұл кескін тәртіптің ерекшелігі мен стилін бейнелейді, оқу үдерісінде меңгеруі және үлгісін қалыптастыруы, оның жеке ортасына әсер етеді. Р. Кеттел кескінді жүйелеу жалпы және бірегей маңызы барына сенімді.
Дата добавления: 2022-01-22; просмотров: 17; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!