Зат алмасу мен энергия айналымы 24 страница
Бөбек кезеңі: 1 жасқа дейін
Мектепке дейінгі естияр кезең: 3-6жас
Жасөспірімдік кезең:Қыздар 11-15 жас, ұлдар 12-16
Сүт тістері толық шығатын даму кезеңі: Мектепке дейінгі сәбилік кезең
Мектепке дейінгі сәбилік (ерте балалық) кезең: Жаңадан көптеген қозғалыс дағдылары қалыптасады, жүреді, сөйлейді, ойлау қабілеті дамыған
Баланың әрнәрсені білуге құмарлығы жоғары, «сұрақтар сатысы» деп аталатын кезең: Мектепке дейінгі
Мектепке дейінгі естияр кезең: Қоршаған дүниеге қызығушылығы пайда болады
Бұл кезеңде бала үшін ойынның маңызы зор, денесі өседі, көңіл-күйі қалыптасады Мектепке дейінгі естияр кезең
Ұлдар мен қыздар дене бітіміндегі айырмашылықтары айқын байқалатын кезең: Жасөспірімдік
Қыз балаларда кеудемен тыныс алу қалыптасқан кезең: Жасөспірімдік
Баланың туғаннан бастап 3жасқа дейінгі даму кезеңдері:Емшектік,нәрестелік,мектепке дейінгі сәбилік
Екінші жыныстық белгілердің реттелуі: Жыныс гормоны арқылы
Ұлдың екінші реттік жыныс белгілерінің дамуына жатады: Мұрты өсіп, дауысы жуандап, бойы өседі
Нәресте үйге келгендегі алғашқы тойы: Шілдехана
Мінез-құлық және психика
Жануарлардың мінез-қылықтарының күрделенуіне себепші: Жүйке жүйесінің жетілуі
|
|
|
Қоғамдасып-бірлесіп тіршілік ететін жануарларға тән мінез-құлық: Топтық
Рефлекс ұғымын ғылымға алғаш рет енгізген француз ғалымы: Р.Декарт
Ми қыртысының рефлекстік қызметін ғылыми тұрғыда түсіндірген ғалым: И.М.Сеченов
1863ж. «Ми рефлекстері» ғылыми еңбектің авторы: И.М.Сеченов
Рефлекс туралы ілімді ары қарай толықтырып дамытқан көрнекті орыс ғалымы: И.П.Павлов Шартты және шартсыз рефлекстер туралы ілімді ашқан ғалым: И.П.Павлов
Жоғарғы дәрежелі жүйке қызметі деген ұғымды ұсынды:И.П.Павлов
«Жоғарғы жүйке қызметінің физиологиялық негізін салушы» деген ұғымды ұсынды: И.П.Павлов
Жануардағы жоғары дәрежелі жүйке жүйесінің мінез-құлық физиологиялық негізін қалаушы ғалым:И.П.Павлов
Ағзаның арнаулы қызмет атқару жүйесі туралы теория жасаушы,ағзаның өзін-өзі реттеу идеясын дамытушы академик:И.П.Павлов
1-ші, 2-ші сигналдық жүйе туралы ілімді жасады: И.П.Павлов
И.П.Павлов ... әдісі арқылы шартты рефлекстерді зерттеді: Фистула
|
|
|
И.П.Павлов ... тәжірбие жасау арқылы шартты рефлекстерді зерттеді: Итке
Шартсыз рефлекс: Туа пайда болады, тұқым қуалайды, өмір бойы өзгермейді
Тағамдық шартсыз рефлекс: Жаңа туған нәрестенің алғаш рет анасын емуі
Қорғаныштық шартсыз рефлекс: Жарыққа кірпік қағу, қарашықтың тарылуы,бір затты жақындатқанда көзді жұму
Бағдарлаушы шартсыз рефлекс: Таныс емес затқа басты бұру
Жануарлардағы шартсыз тітіркендіргіш бұл:Тамақ
Белгілі жағдайда қалыптасқан (пайда болған) рефлекс: Шартты рефлекс
Шартты рефлекс доғалары міндетті түрде өтетін жер: Үлкен ми сыңарлары қыртысы
Шартты рефлекс: Әрбір дараның жеке өзіне тән, тұқым қуаламайды, жүре пайда болады
Шартты рефлекске жатады: Темекі шегу, дыбысқа жауап беру, жарық
Туа пайда болған ретті тізбек арқылы бір-бірімен байланысқан шартсыз рефлекстер
жиынтығы:Түйсік (инстинкт)
Шарты мен шартсыз рефлекстердің үйлесімділігі негізінде жасалатын күрделі әрекет:Инстинкт
Айналадағы заттардың, құбылыстардың сезім мүшелері арқылы бейнеленуі: Түйсік
|
|
|
Орталық жүйке жүйесіндегі тежелу құбылысын ашқан ғалым:И.М.Сеченов
Организмнің қорғаныш тежелуі: Ұйқы
Ұйқы рефлексін зерттеген ғалым: И.П.Павлов
Ми қыртысында жиі электр толқындары пайда болатын ұйқы кезеңі Тез
Тез ұйқы кезінде баяу толқындар тез ырғақты толқындарға ауысады:Зат алмасу күшейеді
Тез ұйқы кезіңде:Зат алмасу күшейеді, қан қысымы артады, тынысалу,тамырдың соғуы жиілейді, адам ұйықтап жатса да миы қарқынды жұмыс істейді
Баяу ұйқы кезінде:Қан қысымы төмендейді, тыныс алу, тамырдың соғуы баяулайды, бұлшықеттер босаңсиды, адам тез ұйқыға кетеді
Ұйқы бұзылудың кең тараған түрі:Ұйқысыздық
Жүйкенің жұқаруынан,ұзақ уақытқа созылған ауыр ақыл-ой еңбегімен, мазасыздықтан пайда болады: Ұйқысыздық
Сирек кездесетін қимылсыз ұйқы ауруы:Летаргия
Тыныш ұйқыны қамтамасыз етеді: Бөлмені желдету
Адамның қалыпты ұйқысының уақыты:8
15 жасар жасөспірімнің ұйықтау уақыты: 9 сағат
|
|
|
Адамның жоғарғы жүйке әрекеті:Ойлау, түйсіну, зейін, еңбек, сөз, сана
Жеке адамның іс-әрекетін жинақтап сақтау және оны қайта ми арқылы елестетіп айту:Ес
Тек адамға ғана тән айналадағы бар нәрсені псиxологиялық бейнелеудің көрінісі:Сана
Адамның өз тәжірибесін еске түсіруі, сақтауы, елестетуі: Есте сақтау
Есте сақтау мен ойлау:Үлкен ми саңырларының қыртысымен байланысты
Есте сақтаудың түрлері: Механикалық, саналы (ерікті), еріксіз
Есте сақтудың төмендеуі немесе бұзылуы:Амнезия
Ой еңбегінің қызметі ... жұмысымен байланысты: Үлкен ми сыңарлар қыртысы
Ой еңбегінің гигиенасына жатады: Әрбір 30-40 минутта тынығу
Адамның түрлі қиындықтарды саналы түрде жене білу қабілеті: Жігер
Арнайы қабілеттілік түрлері: Спорттық, математикалық, музыкалық
Доминантты (басым) принципін ашты: А.А.Ухтомски
Мінез-құлықты басқарудағы доминантты принциптің мәні: Қызығушылықтан туындаған қажетсінудің организмнің мінез-құлқын басқару
Ер адам мінезіндегі негізгі ерекшеліктер:Табандылық, әжеттілік
Жасушаның химиялық құрамы
Жасушаның 98% құрайтын макроэлеметтер: Оттегі, сутек, көміртек, азот
Жасушада ең көп мөлшерде кездеседі: Оттек
Биоэлементтер: Күкірт, фосфор
Микроэлементтер: Кобальт, йод, молибден
Ағзада никель жинақталады: Ұйқыбезінде
Тілдің сілемейлі қабықшасында кездесетін химиялық элемент: Қалайы
Бүйректе болатын химиялық элемент: Кадмий
Көздің торлы қабығында болатын элемент: Барий
Гипофиз безінде болатын элемент: Хром
Май ұлпасында болатын элемент: Бор
Мидың ақ затында болатын элемент: Молибден
Азот айналымы үшін қажет элемент: Молибден
Бор элементі жетіспеуінен ауруға шалдығатын өсімдіктер: Қант қызылшасы, зығыр
Топырақта жеткіліксіз болғанда жапырақтардың бозаруына әсер ететін:Магний
Фотосинтезді тездететін химиялық элемент: Магний
Өсімдік жапырақтарының теңбіл ауруына шалдығуы: Мырыштың азаюынан
Жасушаның құрамындағы бейорганикалық заттар: Су, минералды тұздар
Жасуша құрамындағы судың мөлшері:75-80%
Су тіршілік көзі, себебі: Жақсы еріткіш болғандықтан жасушаға заттардың енуін, ыдыраған заттардың жасушадан шығуын қамтамасыз етеді
Су ионды заттарды еріте алады, себебі: Оның молекулалары полярлы
Аттас зарядталған иондарда: Электрондарға қарағанда протондар көп
Адамның қал-жағдайына жақсы әсер етеді: Теріс зарядталған ион
Минералды тұздардын құрамына кіреді: Са, К, Mg, Na
Молекуласының құрамына көміртек немесе оның қосылыстары кіретін, сондай ақ ауада және оттекте жанатын заттар: Органикалық қосылыстар
Жасушаның құрамындағы органикалық заттар: Нәруыз, көмірсу, май, нуклеин қышқыл
Жануар жасушасында 1-5% болатын органикалық зат:Көмірсулар
Көмірсу терминін қалаған ғалым:К.Шмид
Ағзадағы негізгі энергия қоры:Көмірсу
Көмірсулардың жасушада атқаратын қызметі: Энергетикалық қуат көзі
Тәтті тағамды көп жегенде, адам тез толады себебі: Көмірсу ағзаға көп түссе майға айналады
Тірі ағзада жүріп жатқан ашу және тотығу процестеріне қатысады: Пирожүзім,сүт қышқылы
Зат алмасуға, фотосинтезге қатысатын тетроза: Эритроза
Пентозаның өкілдері: Дезоксирибоза, рибоза
Көмірсулар ыдырайды:Глюкозаға
Қарапайым көмірсу-моносахарид: Глюкоза, галактоза, фруктоза
Гексозаға жатады: Глюкоза, фруктоза, галактоза
Алты атомды көмірсулар өкілі: Глюкоза, фруктоза, галактоза
Дисахаридтерге жататын: Сахароза
Полимерлер болып саналатын көмірсулар: Полисахаридтер
Көмірсудың ішіндегі полисахаридтер: Целлюлоза, крахмал, гликоген
Адам күнделікті пайдаланатын көмірсулар: Қант, крахмал, фруктоза
Суда ерімейтін жануар крахмалы: Гликоген
Жануарларда қорға жиналатын көмірсу: Гликоген
1 гр. көмірсу молекуласы ыдырағанда бөлінеді 17,6 кДж
1 гр. ақуыз толық ыдырағанда бөлінетін жылу мөлшері:17,6 кДж
1 гр. май ыдырағанда бөлінетін энергия: 38,9 кДж
Жасуша құрамындағы майлардың мөлшері:5-10 %
Жануар жасушасы құрамындағы майдың мөлшері:10-20%
Майлар ыдырайды: Глицерин, май қышқылына
Су көзі: Май
1 кг май тотытығып ыдырағанда түзілген су: 1,1 кг
Липидтердің қызметі: Энергетикалық
Мөлшері мен тіршіліктегі қызметі жағынан жасушаның ең маңызды ағзалық заты: Нәруыз
Аминқышқылдарынан тұратын күрделі биополимер: Нәруыз
Ақуыз (нәруыз) молекуласының мономері: Аминқышқылдар
Нәруыз молекулаларындағы аминқышқылдарының саны: 20
Аминқышқылының құрамына кіретін топтар: СООН, NH2
Ақуыз құрамына енеді: C,O,H,N,S,P
Жасушада әрі фермент, әрі гормон,әрі құрылыс материалы:Ақуыз
Нәруыздың қызметі: Құрылыс, тасымалдау, қозғалыс, қорғаныштық, ферменттік, энергетикалық
Жасушадағы түрлі реакциялардың жүру жылдамдығы ақуыздың ... қызметіне байланысты : Катализаторлық
Қозғалыс қызметін атқаруға қатысатын нәруыз: Миозин
Жасушада ақуыздың атқармайтын қызметтері:Еріту
Жасуша заттарының ішінде ақуыздың мөлшері: 10-20%
Бір жасушада болатын ақуыз түрлері:1000-ға тарта
Жай нәруыздарға (протеиндерге) жатады: Альбумин, глобулин, гистон
Жұмыртқаның, қан сарысуының, сүттің құрамында болады: Альбумин
Жасушадағы су мен денедегі сұйықтықты реттейтін нәруыз: Альбумин, глобулин
Гистондар кездеседі:Жануарлар мен өсімдіктер жасушаларының ядросында
Протеидтер гидролизденгенде ыдырайды: Аминқышқылы, көмірсуға
Фосфопротеидтер: Фосфор қышқылының қалдығы бар күрделі нәруыз
Гликопротеидке жатады: Муцин, фибриноген
Зиянды нәруыз: Токсин
«Орақ пішінді жасушалы анемия» ауруын ашқан ғалым: Л.Полинг
Нәруыздардың реттік құрылымы: 4 түрлі
Нәруыз молекуласындағы аминқышқылдары қалдықтарының арасындағы байланыс: Пептидтік
Нәруыздың І реттік құрылымындағы байланыс: Пептидтік
Нәруыз молекуласының үшінші реттік құрылымындағы байланыс:S=S
Нәруыздың табиғи пішіндеріне қарай бөлінеді: Фибрилдік, глобулдық
Полипептидтік тізбектері шар тәрізді болатын нәруыздар: Глобулдық
Жұмыртқа нәруызыының қыздырғаннан кейінгі тығыздалуы:Денатурациялану
Денатурациядан кейін нәруыздың: Құрылымы өзгереді
Денатурацияға ұшырайтын нәруыз құрылымының өзгеруі: Алдымен ІІІ, одан кейін ІІ
Денатурация бөлінеді: Қайтымды, қайтымсыз
Нәруыз молекуласын зерттеген ғалымдар: А.Браконн, Я.Беккори, Э.Фишер
Аминқышқылы арасындағы пептидтік байланысты анықтады: Э.Фишер
1736ж. нәруызды зерттеді: Беккори
1806ж. аспарагус өсімдігінен аспарагин алған: Р.Ваклен, К.Робике
1820ж. француз ғалымы ақуызды ыдырату арқылы глицинді алды: А.Браконно
1839ж. нәруызды «протеин» деп атаған нидерландтық ғалым: Мульдер
Нуклеин қышқылдары
Нәруыз молекуласының синтезделуіне матрицаның рөлін атқарады: Нуклеин қышқылдары
Жасуша ядросы құрамына нуклеин қышқылын тапқан ғалым: Ф.Мишер
Лейкоциттердің ядросынан нуклеин қышқылын тапқан:Ф.Мишер
Нуклеин қышқылдарында төрт нуклеотид болатынын ашты: Э.Чаргафф
Нуклеин қышқылының құрамы: Сутегі, оттегі, көміртегі, фосфор
Нуклеин қышқылының мономері: Нуклеотид
Нуклеин қышқылдарының түзілетін орны: Ядро
Нуклеин қышқылдарының атқаратын қызметі: Ақпараттық
Нуклеин қышқылдарының ақпарат беретін заты: Нәруыз
Пуриндік (екі сақиналы) негізге жатады: Аденин, гуанин
Дата добавления: 2021-06-02; просмотров: 93; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!