Байланыс кабельдеріне монтаж жасау
М.Тынышбаев атындағы Қазақ көлік және коммуникациялар академиясы «Радиотехника және телекоммуникациялар» кафедрасы
БЕКІТЕМІН
Оқу әдістемелік жұмыс
Проректоры
Е.Т. Ауесбаев
Ж.
«Байланыс желілер»
пәнінен курстық жұмысты орындауға арналған
ӘДІСТЕМЕЛІК НҮСҚАУЛАР
(5В071900-Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар
мамандығында оқитын студенттері үшін)
Алматы - 2015
М.Тынышбаев атындағы Қазақ көлік және коммуникациялар
Академиясы
«Байланыс желілер»
пәнінен курстық жұмысты орындауға арналған
ӘДІСТЕМЕЛІК НҮСҚАУЛАР
(5В071900-Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар
мамандығында оқитын студенттері үшін)
Алматы-2015
Таңдау бойынша компоненттің«Байланыс желілер»элективті пәні бойынша курстық жұмысы орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар 5В071900-Радиотехника және телекоммуникациялар мамандығындабакалавриат студенттері үшін, пәннің жұмыстық оқу бағдарламасына сәйкес құрастырылған.
|
|
|
Пікір берушілер:
Касимов А.О. – т.ғ.к., ҚазҰТУ-нің доценті;
Достиярова А.М. – т.ғ.к., ҚазККА-ның доценті.
Авторлар: Кусамбаева Н.Ш., – аға оқытушы, докторант;
Ерішова М.Ө. – оқытушы.
Әдістемелік нұсқауларда байланыс жолдарының біріншілік және екіншлік параметрлерінің типтік есептерін орындау бойынша талаптар баяндалған, жоспарланатын желі үшін кабель маркасын таңдау әдісі келтірілген, электрлік өлшеулер мен байланыс құрылыстарын сыртқы әсерлерден және тотығудан қорғау әдістері баяндалған. Құрылыс трассасын таңдау, байланыс кабельдерін төсеу, ілу және жөндеу әдістері келтірілген. Бұл әдістемелік нұсқаулар осы курс бойынша тәжірибелік тапсырмаларды шешуге мүмкіндік береді.
Әдістемелік нұсқаулар «Радиотехника және телекоммуникациялар» кафедрасының отырысында талқыланды және қолдау туралы шешімге ие болды (08 қаңтар 2015ж. Хаттама № 9).
Әдістемелік нұсқаулар «Автоматтандыру және телекоммуникациялар» факультетінің Оқу-әдістемелік бюросында қолдау тапқан ( 5 қаңтар 2015ж. Хаттама № 5).
|
|
|
Әдістемелік нұсқаулар академияның Оқу-әдістемелік кеңесінде ашық басылымға шығаруға және оқыту үдерісіне қолдануға ұсынылды ( 23 _ақпан_ 2015ж. Хаттама № 2а).
КІРІСПЕ
«Байланыс желілер» пәні әр түрлі желілі байланыс жолдарының құрылу принциптерін (магистарльды, аймақтық және жергілікті байланыс желілері); бағыттаушы жүйелердің конструкцияларын (симметриялық, коаксиалдық, оптикалық, толқындық, жоғары өткізгіштік және әуе байланыс жолдары, және т.б.); бағыттаушы жүйелер бойымен энергияны тарату теориясын, сыртқы және ішкі әсерлердің теориялары мен олардан қорғау шараларын; желілік байланыс құрылыстарын жобалауды, салуды және пайдалануды оқып үйренуге арналған.
«Байланыс желілер» пәні әр түрлі желілі байланыс жолдарының (магистрльды, аймақтық және жергілікті байланыс желілерін) негізгі принциптерін құруды; бағыттаушы жүйелердің конструкциясын (симметриялық, коаксиалды, оптикалық және де жоғары өткізгішті, толқын жолды, әуе жолдары және т.б.); бағыттаушы жүйелер бойымен энергияларды тарату теориясын; ішкі және сыртқы әсерлер теориясын және олардан қорғану әдістерін; кабельді байланыс құрылыстарын жобалау, салу және пайдалануға беруді оқып үйренуге арналады.
|
|
|
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты, студенттердің оқу үдерісінде алған білімдерін бекіту, әр түрлі байланыс жолдарына арналған бағыттаушы байланыс жүйелерінің параметрлері мен электрлік сипаттамаларын есептеу тәжірибелерін жетілдіру болып табылады.
«Байланыс желілер» пәні бойынша курстық жұмыс эскизді сипаттамаға ие, яғни бұл жағдайда элементтер мен құрылғыларды өңдеу және жете есептеу талап етілмейді. Курстық жұмысты орындау кезінде байланыс жолдары бойында есептеулердің қысқартылған әдістемелерін қолданып, жобаланатын байланыс жолының ортақ параметрлерін анықтау керек.
Курстық жұмысты орындау барысында студенттердің:
- бағыттаушы байланыс жүйелерінің эскизді жобаларының принциптері мен тәртіптерін білуі қажет;
|
|
|
- берілген техникалық параметрлер бойынша бағыттаушы байланыс жүйелерінің негізгі сипаттамалары мен параметрлерін анықтай алуы, байланыс жолдарын төсеудің функционалды сұлбаларын өңдей алуы; электромагниттік үйлесімділікті бағалай алуы; сыртқы әсер мен тотығудан қорғау түрлерін анықтай алуы қажет;
- қолданыстағы байланыс жолдарының типтері туралы, оларды құру принциптері туралы, сыртқы және ішкі әсерлер туралы, олардан қорғану әдістері туралы, байланыс жолдарын жөндеу принциптері туралы түсінігі болуы тиіс.
Курстық жұмысты орындау барысында студенттер берілген мәліметтерді талдау негізінде және жобаланатын жүйелер қолданыстағы түрлерімен таныса отырып, төмендегі тапсырмаларды орындауы тиіс:
- бағыттаушы байланыс жүйелерінің негізгі техникалық сипаттамалары
мен параметрлерінің есебін жасауы керек. Сипаттамалары: (погонды): сыйымдылық пен индуктивтілік, кедергі мен өшулік. Параметрлері: жиіліктердің жұмыстық ауқымдары, қолданылатын жиілік ауқымындағы тарату жолдарының сипаттамалық кедергісі, арна бойымен берілетін шектік қуат, сигналдың таралу жылдамдығы, таралудың фазалық коэффициенті, тарату жолдарындағы толқын ұзындығы және т.б.;
- бағытталған байланыс жолының құрылымын анықтау; жүріп өту трассасын анықтау, байланыс жолдары қандай қауіпті және кедергі келтіруші әсерлерге ұшырайтынын анықтау, және осы әсерлердің алдын-алу үшін немесе мүлдем болдырмау үшін қолданылатын іс-шаралар жиынтығын жобалау;
- нақты іс-жүзінде қолдану үшін қажет болатын техникалық талаптарды құрастыру.
Түсіндірмелі жазба мен сызуларды орындау барысында МСТ 2.105-95, МСТ 2.106-96. нормаларына сай БҚҚЖ талаптары бойынша орындау қажет.
1. БАСТАПҚЫ МӘЛІМЕТТЕР
1.1 Курстық жұмысқа тапсырма және оны қорғау
Тапсырмада қарастырылатындар:
- курстық жұмыс тақырыбы;
- есептеуге арналған жобаланатын желі, кабель типі, арналар саны, мүмкін болатын әсерлер және т.б. көрсетілген бастапқы мәліметтер;
- жұмыс көлемі;
- есептеулерді өткізу уақыты.
Тапсырманың типтік формасы 1 - қосымшада көрсетілген. Студент техникалық мәліметтер негізінде сымды бағыттаушы байланыс жүйелерін іске асыру бойынша өздігімен шешім қабылдайды.
Қорғауға осы әдістемелік нұсқауларда аталып өткен талаптарға сай орындалған жұмыстар ғана, оқытушының тексеруінен кейін жіберіледі.
Қорғау кезінде студентке курстық жұмыста қолданылған негізгі принциптер мен жағдайларға байланысты білімін, сонымен қатар байланыс жүйелерін сыртқы әсерлерден қорғаудың қажет әдістерін таңдай алу қабілеттілігін көрсетуі қажет. Бұл дегеніміз курстық жұмыс бойынша техникалық тапсырмаларға қойылатын талаптарды тиімді орындауға мүмкіндік береді.
Бастапқы мәліметтер жоба объектісінің қарастырылған нәтижелері бойынша қабылданады және 1.1-1.2 кестелерінен студент шифрының соңғы және соңғының алдындағы сандары бойынша алынады. Егер шифр бір санмен аяқталатын болса, онда соңғының алдындағы санды 0 деп есептеу керек.
1.1-кесте
Алыс байланыс арналарының саны
| Байланыс түрлері | Нұсқа (шифрдың соңғы саны) | |||||||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 0 | |
| магистральды қалалық аймақтық ауылдық су астылық | 180 50 160 30 200 | 360 100 340 80 380 | 100 40 80 20 120 | 340 110 320 90 360 | 170 50 150 30 190 | 300 80 280 60 320 | 240 70 220 50 260 | 90 45 70 25 110 | 270 90 250 70 290 | 160 40 140 20 180 |
1.2-кесте
Желідегі мәліметтер
| Нұсқа (шифрдың соңғының алдындағы саны) | Ара-қашықтық, км |
| 1 | 92 |
| 2 | 89 |
| 3 | 89 |
| 4 | 97 |
| 5 | 96 |
| 6 | 97 |
| 7 | 95 |
| 8 | 88 |
| 9 | 100 |
| 0 | 105 |
1.2 Курстық жұмыс тематикасы
Төменде типтік тапсырманың үлгілері көрсетілген:
1. Коаксиалды магистральді желі.
2. Оптикалық магистральді желі.
3. Симметриялық кабельдегі магистральді желі.
4. Аз габаритті коаксиалды кабельдегі магистральді желі.
5. Жоғары өткізгішті кабельдегі магистральді желі.
6. Коаксиалды аймақтық желі.
7. Оптикалық аймақтық желі.
8. Симметриялық кабельдегі аймақтық желі.
9. Бір коаксиалды кабельдегі аймақтық желі.
10.Жоғары өткізгішті кабельдегі аймақтық желі.
11.Оптикалық кабельдегі қалалық телефондық желісі.
12.Коаксиалды кабельді қалалық телефондық желісі.
13.Екісымды кабельдегі қалалық телефондық желісі.
14.Екісымды кабельдегі ауылдық телефондық желісі.
15.Оптикалық кабельдегі ауылдық телефондық желісі.
16.Коаксиалды кабельдегі ауылдық телефондық желісі.
17.Су асты кабельді желісі.
18.Симметриялық кабельдегі темір жол желісі.
19.Оптикалық кабельдегі темір жол желісі.
20.Коаксиалды кабельдегі темір жол желісі.
1.3 Түсіндірмелік жазбаны құрастыру
Курстық жұмыс графикалық бөлімнен (бағыттаушы байланыс жүйесінің құрылымдық сұлбасы мен диаграммасы немесе көркемдеуші материал) және шамамен 20-30 бет көлеміндегі түсіндірмелік жазбадан тұрады.
Түсіндірмелік жазба келесі түрде құрастырылады:
- алғашқы бет (титульный лист);
- курстық жұмыс тапсырма бланкісі (техникалық шарттар);
- бөлімдердің беттері көрсетілген мазмұны;
- жазба бөлімі;
- әдебиеттер тізімі.
Түсіндірмелік жазба материалы әдетте (жазба бөлімі) бөлімдерге бөлінеді. Әрбір бөлімде байланыс жолының қандай-да бір параметрінің есебі немесе таңдауы, оған әсер ету факторы мен оны қорғау әдістері болуы керек.
Курстық жұмыста жобаланатын байланыс желісінің негізгі техникалық және эксплуатациялық сипаттамаларының жалпылама есебі және техникалық тапсырма негізінде таңдалған кабель типі мен маркасы, оның техникалық сипаттамалары мен параметрлері келтірілген.
Ерекше көңілді электромагниттік үйлесімділік сұрақтары мен жобаланатын байланыс жүйелерін сыртқы әсерлерден және тотығудан қорғау сұрақтарына аудару керек. Қолданыстағы әдістермен таныса отырып, курстық жұмысты қорғаудың қажет нұсқасын негіздей отырып таңдау керек. Осы құрылғылардың жұмыс істеу принциптері туралы, оларды қолданудағы тиімді бағалау туралы қысқаша мәліметтер беру қажет.
Түсіндірмелік жазбаның қорытындысына орындалған жұмыс қорытындысын келтіру керек, жобаның негізгі нәтижелерін көрсету қажет, тапсырмадағы талаптарды қамтамасыз ету үшін қабылданған техникалық шешімдердің тиімділігіне баға беру керек.
Курстық жұмыстың графикалық бөлімі [13] әдебиетте баяндалған талаптарға сәйкес орындалуы керек.
2. ТАҢДАУ ЖӘНЕ ЕСЕПТЕУ ӘДІСТЕРІ
2.1 Тарату жүйесі, байланыс жолдарының типтері, кабель таңбасы (маркасы)
Тарату жүйесін, байланыс жолының үлгісін, кабель маркасын таңдау талап етілетін арналар саны мен магистраль қуатын талдау негізінде іске асырылады. Арналар саны магистраль трассасы бойында орнасқан соңғы және аралықтағы қоныстанған пункттерге қалааралық байланыстың қажеттілігімен, жалпы айтқанда магистральді және аймақтық желілер жұмысының сенімділігі мен тұрақтылығын, ыңғайлылығын арттыру үшін резервті арналарды құрумен анықталады. Төмендегі 2.1-кестеде таңдалған кабель бойынша тарату жүйесі көрсетілген.
2.1-кесте
Цифрлы тарату жүйелері
| Тарату жүйесі | Тарату жылдамдығы (мБит/с) | Кабель үлгісі | Күшейтілетін телім ұзындығы, км |
| Біріншілік ИКМ-30 Екіншілік ИКМ-120 Үшіншілік ИКМ-480 Төртіншілік ИКМ-1920 | 2 8,45 34 140 | СК – симметриялық СК КК – коаксиалды КК | 10 5 6 3 |
Кабель үлгісі мен сыйымдылығын және байланыс жолының татару жүйесін таңдау біріншілік және екіншілік желілердегі арналар санымен анықталатын байланыс жолының жобаланатын қуатын ескере отырып іске асырылады. Таңдалған кабель үлгісі бойынша оның параметрлері анықталады: ені бойынша сыйымдылығы, индуктивтілігі, кедергісі; өшулік коэффициенті, фазасы, таралу жылдамдығы.
Кабельді жолдардың екіншілік параметрлері: α– өшулік коэффициентін, β– фаза коэффициентін, ZВ – толқындық кедергіні, v– байланыс тізбегі бойымен энергияның таралу жылдамдығын қысқартылған формулалар арқылы есептеуге болады:
1) тұрақты ток болған кезде:
, β=0, 
, (2.1)
, (2.2)
2) төменгі жиілік ауқымында (f 
800 Гц):
R/ωL > 5 параметрлерінің қатынасы кезінде
, 
, (2.3)
, (2.4)
R/ωL > 50 параметрлерінің қатынасы кезінде
, 
, (2.5)
3) жоғарғы жиілік ауқымынды (f 
40 кГц):
ωL/R > 5 және ωC/G > 5 параметрлерінің қатынасы кезінде
, 
, (2.6)
, 
. (2.7)
2.1.1 Коаксиалды кабельдерің біріншілік және екіншілік параметрлері
Коаксиалды жұптың кедергісі R, Ом/км мен индуктивтілігі L, Гн/км, келесі формулалармен анықталады:
, (2.8)
, (2.9)
мұндағы d және D – ішкі өткізгіш диаметрі мен сыртқы өткізгіштің ішкі диаметрі. k мәні2.2-кестеден алынады.
Коаксиалды кабельдің сыйымдылығы С, Ф/м мен өткізгіштігі G, См/м мына мәндер арқылы εr және tgδ анықталады:
С = 2πε0εr/ln(D/d) = εr10-6/18ln(D/d), (2.10)
2.2-кесте
k коэффициентінің мәні
| Өткізгіш материалы | K |
| Мыс | 0,021 
|
| Алюминий | 0,0164
|
| Болат | 0,075
|
G = 2nσ/ln(D/d) = ωCtgδ, (2.11)
мұндағы εr және tgδ – оқшаулағыштың диэлектрлік шығындарының диэлектрлік өткізгіштігі мен тангенс бұрышы. εr және tgδ шамаларының тиімді мәндері 2.3-кестеде келтірілген.
2.3-кесте
εr және tgδ шамаларының тиімді мәндері
| Оқшаулағыш типі | εr | vД/vВ қатынасы | tgδ*10-4 мәні, МГц | |||
| 1 | 5 | 10 | 60 | |||
| Полиэтиленді шайба Полиэтиленді спираль Баллонды-полиэтиленді Кеуекті (пористо)- полиэтиленді Кордельді-стирофлексті | 1,13 1,1 1,22 1,5 1,19 | 8,8 6 9 50 12 | 0,5 0,4 1,2 2 0,7 | 0,5 0,4 1,3 3 0,8 | 0,7 0,5 1,5 3 1,0 | 0,8 0,6 - - 1,2 |
Өшулік коэффициенті α, дБ/км, фаза коэффициенті βрад/км, толқындық кедергі ZВ, Ом, таралу жылдамдығы v, км/с, келесі формулалар арқылы есептелінеді:
, , (2.12)
, 
, (2.13)
2.1.2 Симметриялық кабельдердің біріншілік және екіншілік параметрлері
Симметриялық кабельдердің толқындық кедергісі ZВ, Ом,
, (2.14)
мұндағы а – өткізгіштер аралығындағы ара-қашықтық; r – өткізгіш радиусы. Белсенді кедергі R, Ом/км, индуктивтілік L, Гн/км, өткізгіштіктік G, См/м, және сыйымдылық С, Ф/м, келесі өрнек түрінде болады:
R=0, 
, (2.15)
, 
, (2.16)
Коаксиалды кабельдер үшін өшулік коэффициенті α, фаза коэффициенті β, тарату жылдамдығы v симметриялық желі үшін R, G, C, L мәндерін ауыстыра отырып есептеу керек.
2.1.3 Оптикалық кабельдердің параметрлері
Талшықты жарық жол толқынының сындық (критическая) ұзындығы:
, (2.17)
мұндағы n1 және n2 – өзекше мен қабықшаның сыну көрсеткіштері; d - өзекше диаметрі.
Жарық жол режимі жалпылама V параметрімен сипатталады, бұл параметр нормаланған жиілік деп аталады және де (2.18) формуламен анықталады:
, (2.18)
мұндағы а – өзекшерадиусы, λ– толқын ұзындығы.
Жарық жоддағы мода саны келесі формулалармен анықталады:
- сатылы профиль үшін; (2.19)
- градиентті профиль үшін. (2.20)
Жарық жолдағы жұтылуға кеткен жоғалуды есептеу ап, дБ/км
, (2.21)
мұндағы n = 
- сыну көрсеткіші, λ– толқын ұзындығы, tgδ – жарық жолдағы диэлектрлік жоғалудың тангенс бұрышы.
аР, дБ/км, ара-қашықтығындағы жоғалулар:
αР=КР /λ4, (2.22)
мұндағы КР – шашырау коэффициенті, бұл коэффициент кварц үшін (1… 1,15) (дБ/км) × мкм4 тең болады.
Жалпы жоғалулар:
α = αП+αР.
Оптикалық кабельдің негізгі сипаттамасы болып дисперсия табылады. Дисперсия дегеніміз τ – оптикалық сигналдың спектрлік және модалық құрамдарының уақыт бойынша шашырауы, ол дегеніміз қабылдау кезінде импульстің кеңеюіне әкеліп соғады және де келесі формуламен анықталады:
сатылы жарық жол үшін, (2.23)
градиентті жарық жол үшін, (2.24)
мұндағы 
- сандық апертура; ∆ = (n12 - n22 )/2n12 ≈ (n1 - n2)/n1; n1 - өзекшенің сыну көрсеткіші; n2 - қабықшаның сыну көрсеткіші; l - жарық жол ұзындығы; с – жарық жылдамдығы.
Осы бөлім бойынша түсіндірмелік жазбада студент талап етілген арналар саны мен магистраль қуатына талдау жасай отырып, таңдалған тарату жүйесіне, байланыс жолының үлгісіне және кабель маркасына негіздеме жасау керек, сондай-ақ таңдалған кабель бойынша оның параметрлерін: ені бойынша сыйымдылығын, индуктивтілігін, кедергісін; өшулік коэффициентін, фаза коэффициентін, таралу жылдамдығын анықтап, есептеулерін жасау керек.
2.2 Кабель маркасын таңдау
Байланыс кабельдерінің маркасын таңдау техникалық тапсырманың анализі бойынша (өткізу қабілеттілігіне, тарату жылдамдығына, байланыс жолының түріне және т.б.), кабельді төсеу әдісіне (жер бедеріне (рельеф), топырақтың геологиялық құрылымына және олардың тотығу белсенділігіне, найзағайға қарсы разрядниктердің қарқындылығына, электр тарату желілері (ЛЭП) мен электрлік темір жолдарының болуына және оның жақындасу параметрлеріне) және т.б., сонымен қатар желілік трактілердің электрлік сипаттамаларын қамтамасыз ету мен оларды сыртқы және ішкі әсерлер мен бөгеуілдерден және сыртқы орта әсерлерінен қорғауға байланысты жүргізіледі.
Темір жолдар мен электрлендірілген жолдар бойында айнымалы ток жүйесі бойынша төселген кабельді магистральдар үшін, қабықшаларының жоғарғы қорғаныс әсері бар, тізбектерінің тығыздығы 252 кГц дейін рұқсат етілген МКПАБ, МКПАП, МКПАБП, МКПАК, МКПАПКП кабельдері, сонымен қатар тізбектерінің тығыздығы 150 кГц дейін рұқсат етілген МКБАБ кабельдері шығарылады.
Магистральді кабельдердің құрылыстық ұзындығы 850 м.
МКПАБ және МКБАБ кабельдері химиялық агрессивтігі бойынша ерекшеленбейтін жер астына, қайрандарда төселуге арналған.
МКБАБ кабельдері алты сигналды сымдары бар 7×4 және бес сигналды сымдары бар 14×4 сыйымдылықты болып шығарылады.
МКПАБ, МКПАП, МКПАБП кабельдері 4, 7, 14 төрттік сыйымдылықмен, ал МКДАК және МКПАПКП кабельдері тек 7 төрттікпен дайындалады. 4×4 кабельдері төрт жоғарғы жиілікті (ВЧ) төрттікке, бір сигналды жұпқа және бір бақылау сымына ие болады; 7×4 кабельдері төрт ВЧ төрттікке, үш төменгі жиілікті (НЧ) төрттікке, бес сигналды жұпқа және бір бақылау сымына ие болады. Төрттік сымдардың диаметрі 1,05 мм, ал сигналды және бақылау сымдарының сымы - 0,7 мм болады.
МКПАБП маркалы кабельдерде сауыт (бронь) үстіне полиэтиленді шланг төселеді, бұл шланг кабель қабықшасы мен сауытты тотығудан қорғайды. Сол себептен бұндай кабельдер өте агрессивті жерлерде төселеді.
МКПАК кабельдері сауыт үстіне тотығуға қарсы жабындысы дөңгелек болат сымдардан жасалған жұмыр сауытқа ие болады. Бұл кабельдер 45°С жоғары бұрышпен сулы бөгеттерде төсеу үшін немесе қабықшаларының жоғары механикалық төзімділігі талап етілетін жағдайларда төсеу үшін қажет.
МКПАПКП кабельдерінің алюминді қабықшасы пластмассалы (полиэтиленді) жабындымен қапталады, броньдалған болат сымдарының сыртында полиэтиленді шланг болады. Бұл кабельдер алюминді қабықша мен болат сауытқа (бронь) байланысты аграссивті болып саналатын сулы бөгеттерде және өзен сағаларында төселуге арналған.
МКПАП кабельдері (бронь жабындысы жоқ) телефон құбырларында төселеді.
Қалалық телефон желілерінің кеңінен қолданысқа енуі соңғы жылдары АТС нөмірлі сыйымдылығының өсуіне және желілі-кабельді құрылыстардың көлеміне ғана әсер еткен жоқ, сондай-ақ қалалық телефон желілерінің (ҚТЖ) көп сымды кабельдеріне жаңа, бұрынғыдан да жоғары талаптар қойды. Негізгі талаптар санына, ең алдымен ҚТЖ жоғарғы сенімділікке, электрлік және физикалы-механикалық сипаттамаларға ие болатын кабельдерді құру мен қолдану жатады, бұл кабельдер ең маңызды тапсырманы, әсіресе экономика жағынан (дефицит) мыс және қорғасын сияқты тапшы металлдардың материал сыйымдылығын азайтуға мүмкіндік береді. Бұдан басқа, заманауи ҚТЖ кабельдері АТС арасындағы өзара қарым-қатынас және басқару сигналдарын, телеграфты, фототелеграфты байланыс сигналдарын беруді; орта және жоғары жылдамдықты дискретті ақпараттар тарату сигналдарын, сонымен қатар аналогты және цифрлы тарату жүйелерінің жоғары жиілікті арналарын тығыздауға арналған тізбектер бөлігін қолдану мүмкіндігін қамтамасыз ете алуы керек.
Қазіргі уақытта ауылдық телефондық желілерінде пластмассалы біртөрттікті жоғарғы жиілікті КСПП және КСПЗП кабельдері, көпжұпты пластмассалы ТПП және ТППЗ кабельдері, алюминді өзекті ТСПЗПб және біп жұпты ПРППМ кабельдері, сонымен қатар станциялық кабельдер мен сымдар қолданылады.
Оптикалық кабельдер ақпараттарды таратудың заманауи және келешегі зор оптикалық технологиялары базасындағы ақпараттардың барлық түрлерін тарату мүмкіндігіне ие болуы керек. Ереже бойынша сыртқы электромагниттік әсерлерден қорғау үшін қосымша шығындар туындамау үшін, желілік оптикалық кабельдердің (ОК) оптикалық өзекшесінің ішінде металл элементтер болмау керек.
Оптикалық кабельдердің конструкциясының техникалық қолданысқа енгізілуін қымбаттатпау үшін және қиындатпау үшін, бұл кабельдерді шамадан артық ауа қысымында ұстамау керек.
Осы бөлім бойынша түсіндірмелік жазбада студент құрылатын желіге түріне қарай байланыс кабелінің типі, олардың негізгі конструкциялық элементтерінің қысқаша сипаттамасымен негіздеме келтіру керек.
2.3 Электрлік өлшеулер мен өлшеуші құрылғылар
Өлшеулер дегеніміз – адамның табиғатты тануна мүмкіндік бетерін негізгі жол болып табылады. Өлшеулер адамзатқа табиғатта кездесетін заңдылықтарды ашатын қоршаған әлемнің сандық сипаттамасын береді. Барлық технологиялық процестерді анықтайтын, оларды бақылап, басқару секілді, шығарылатын продукцияның құрамы мен сапасы да кеңінен таралған өлшеу жүйесі болмаса, техниканың бүкіл салалары болмас еді.
Өлшеу нәтижелерін алу әдістері бойынша, оларды былайша топтастырады: тура, жанама, жиынтықты; біріктірілген.
Өлшеу әдісі дегеніміз (2.1-сурет) – бұл физикалық шама мәнін тәжірибелік анықтау тәсәлі, яғни физикалық құбылыстарды өлшеу кезінде қолданылатын жиынтық пен өлшеу құралдары.
2.1-сурет. Өлшеу әдістері
Өлшеу құралдарының біркелкілігін қамтамасыз ету негізінде, өлшенетін шама бірлігінің көлемі жатыр. Өлшеу құралдарының біркелкілігін қадағалаудың техникалық формасы болып, өлшеу құралдарын мемлекеттік (ведомствалық) тексеру жатады, бұл тексеру өлшеу құралдарының метрологиялық дұрыстығын қадағалайды.
Аналогты электромеханикалық құралдың құрылымдық сұлбасын жалпы түрде 2.2-суретінен көруге болады.
 |
2.2-сурет. Аналогты электромеханикалық құралдың
құрылымдық сұлбасы
Өлшеу тізбегі – Х электрлік шамасын аралықты Y электрлік шамасына түрлендіруді қамтамасыз етеді. Бұл Y шамасы функционалды түрде Х шамасымен байланысты және де өлшеу механизмін тікелей өңдеуге жарамды. Өлшеу механизмі – электромагниттік энергияны мехиникалық энергиясына түрлендіру үшін тағайындалған, өлшеу құралының негізгі бөлігі.
Кернеуді өлшеу.
Осындай түрдегі өлшеулер үшін, қосымша регистрі бар сұлбаны қолданады, 2.3-сурет. Өлшеу 0-109 Гц (бұдан жоғарғы жиіліктерде кернеу нормативті параметр болып қала алмайды) жиілік ауқымында іске асырылады. Тұрақты токтағы кернеуді милливольт үлесінен бастап жүздеген вольтқа дейін магнитті электрлік вольтметрлермен өлшейді (дәлдік классы 0,05 дейін).
2.3-сурет. Кернеуді өлшеу сұлбасы
Негізгі кемшілігі – қосымша кернеу (ондаған кОм) шамасымен анықталатын төменгі кіріс кедергісі. Элекронды аналогты вольтметрлер бұл кемшілікке ұшырамайды. Олардың шығыс кедергісі ондаған кОм-құрайды. Бұндай вольтметрлер арқылы бір мкВ бастап кВ дейінгі кедергіні өлшеуге болады. Бұл жердегі негізгі қателік көздері: элементтердің тұрақты еместігі және электронды сұлбалардың меншікті шуылы. Аталып өткен құралдардың ділдік классы – 1,5 дейін. Магнитоэлектрлік және электронды вольтметрлерге температуралық қателік, сонымен қатар өлшеу механизмінің механикалық қателігі мен шкала қателіктері де тән.
Тұрақты токтағы кернеуді дәл өлшеу тұрақты токтағы компенсаторлардың көмегімен іске асырылады («Өлшеу әдістері» бөліміндегі «Орын басу әдістері» тақырыбын қараңыз). Бұл кезде өлшеу дәлдігі 0,0005 % құрайды. Тұрақты токтың орташа квадратты (қолданыстағы) мәні электромагнитті (1-2 кГц дейін), электродинамикалық (2-3 кГц дейін), ферродинамикалық (1-2 кГц дейін), электростатикалық (10МГц дейін) және термоэлектрлік (100 Мгц дейін) құралдармен өлшенеді. Өлшенетін кернеу формасының синусоидалы формадан басқаша болуы үлкен қателіктерге әкеліп соғады.
Қолданыстағы ең ыңғайлы құрал болып цифрлы вольтметрлер табылады. Бұл вольтметрлер тұрақты, сонымен қатар айнымалы кернеулерді өлшей алады. Дәлдік классы – 0,001 дейін, ауқымы – бір микровольттан бірнеше киловольтқа дейін. Заманауи микропроцессорлы цифрлық вольтметрлер клавиатурамен қамтамасыз етілген, және де олар көп жағдайда кернеуді ғана емес, сонымен қатар токты, кедергіні және т.б. өлшей алады, яғни көпфункционалды өлшеу құралы – тестерлер (мультиметрлер немесе авометрлер) болып табылады.
Токты өлшеу.
Төменде көрсетілген өлшеу түрінде шунтталуы бар сұлбаны қолданады, 2.4-сурет.
2.4-сурет. Токты өлшеу сұлбасы
Басқа жағдайда, кернеуді өлшеуге қатысты барлық айтылған мәселелер, токты өлшеуге де қатысты.
Электрлік қуатты өлшеу.
Айнымалы және тұрақты ток тізбектерінде электрлік қуатты өлшеу электродинамикалық және ферродинамикалық ваттметрлердің көмегімен іске асырылады. Шектердің (шегараның) өзгеруі токты катушка секцияларын коммутациялау мен әр түрлі қосымша резисторларды қосу арқылы жүзеге асырылады. Жиілік ауқымы: 0 ден 2-3 кГц дейін. Дәлдік класы: электродинамикалық ваттметрлер үшін 1-0,5 және ферромагниттік ваттметрлер үшін 1,5– 2,5 тең. Қуатты жанама әдіспен амперметрдің және вольтметрдің көмегімен өлшеуге болады. Бұл принципте цифрлық ваттметрлердің әрекеті негізделген.
Үшфазалы тізбектерде қуатты өлшеуге арналған ваттметрлердің құбылулары (модификация) болады.
Электр энергиясын өлшеу.
Электр энергиясын өлшеу көп жағдайларда индукцияланған өлшеу құралдарымен іске асырылады. Соңғы жылдары энергияның цифрлық есептегіштері (счетчики) кеңінен тарала бастаған, бұл есептегіштер уақыт бойынша нәтижелерді үдетуді интеграциялай отырып, амперметр-вольтметр принципінде негізделген.
Осы бөлім бойынша түсіндірмелік жазбада студент тұрақты және айнымалы токтағы өлшеулерді жүргізу үшін, электрлік өлшеулер мен электрлік аппаратураларына қойылатын талаптарды келтіру керек. Қолданыстағы өлшеу әдістері мен тәсілдеріне және кабельдің электрлік параметрлерін өлшеуге арналған аппаратуралар мен оларды құрылыс процессінде қолдануға дейін тексеруге арналған жабдықтарға қойылатын талаптарды көрсету керек; кабельді салу процессі кезіндегі оның электрлік параметрлеріне бақылау жүргізу керек; күшейтілетін учаскелер бойынша кабельдік жолдардың электрлік паспорттарын құру керек; зақымдану орны мен сипаттамасын анықтау керек. Талдау нәтижелері бойынша студент бақылау мен тексеруге қажет болатын кабель параметрлерінің тізімін; өлшеу жабдығының тізімін; өлшеулер мен бақылауларды жүргізуге арналған әдістер мен тәсілдердің тізімін кұру керек.
2.4 Байланыс құрылыстарын сыртқы әсерлерден қорғау
2.4.1 Электромагниттік үйлесімділік
Шеттегі өріс көздерін шартты түрде екі топқа бөледі: сыртқы – энергетикалық және конструкциялық байланыс жолымен байланысы жоқ; және де ішкі – физикалық көршілес және осы байланыс жолындағы жасанды тізбектер.
Сыртқы бөгеуіл көздері келесідей түрде топтастырылады:
– табиғи –найзағай разрядтары, күн радиациясы, ғарыштық шашырау, магниттік борандар;
– адам қолымен жасалған – жоғары вольтті тарату жолдары, әр түрлі бағыттағы радиостанциялар, электрлендірілген темір жол желілері, метро мен трамвай, өнеркәсіптік кәсіпорындар мен жеке көп энергияны қажет ететін құрылғылардың электрлік желілері.
Сыртқы әсерлерді жоюға арналған іс-әрекеттер 2.4-кестеде келтірілген.
2.4-кесте
Сыртқы әсерлерді жоюға арналған іс-әрекеттер
| Сыртқы әсер көздері | Әсер сипаттамасы | Байланыс жолында жүргізілетін іс-әрекеттер | |
| Әсер етуші | Байланыс | ||
| Электр тарату желілері (ЛЭП) | Қауіпті және кедергі келтіруші Е және Н өрістері | 1. Автоматика 2. Түзетуші фильтрлер 3. Экрандаушы тростар | 1. Байланыс трассасын темір жолдан алыстату 2. Калибровка жасау 3. Айқастыру және симметриялау 4. Экрандау 5. Разрядниктер мен сақтандырғыштар қолдану 6. Жермен қосу 7. Бейтараптандырғыш және редукциялық трансформаторлар қолдану |
| Электрлендірілген темір жол. | Қауіпті және кедергі келтіруші Е және Н өрістері | 1. Түзетуші фильтрлер 2. Сорушы трансформаторлар 3. Рельс өткізгіштігі мен оқшаулағышын арттыру | 1. Байланыс трассасын темір жолдан алыстату 2. Калибровка жасау 3. Айқастыру және симметриялау 4. Экрандау 5. Разрядниктер мен сақтандырғыштар қолдану 6. Жермен қосу |
2.4-кестенің жалғасы
| Найзағай | Қауіпті өріс Е | ........................ | 1. Калибровка жасау 2. Әуе байланыс жолдарында найзағай тартқыштар қолдану 3. Кабельді байланыс жолдарында тростар қолдану
4. Каскады қорғаныс 6. Жермен қосу | |
| Радиостанциялар | Кедергі келтіруші өріс Н | 1. Тасымалдаушы жиілікті таңдау 2. Радиостанция-ларды темір жолдан алыстату | 1. Байланыс трассасын темір жолдан алыстату 2. Калибровка жасау 3. Айқастыру және симметриялау 4. Фильтрлер мен жапқыш катушкаларды қолдану | |
Экрандау принципі
Электрлік және магниттік өрістердің сыртқы ортаға әсерін азайту үшін белсенді түрде экран қолданады. Байланыс техникасы мен радиотехникада экрандарды бағалау, экранмен енгізілетін өшулік шамасын сипаттайтын экранды өшулік АЭ арқылы жүргізіледі. Магнитті өріс үшін экрандау өшулігі (2.25) формуласымен анықталады (n=1 тең болған кезде):
. (2.25)
Электрлік өріс үшін (2.26) (n=1 тең болған кезде):
, (2.26)
мұндағы kM = 
- металдағы таралу коэффициенті (ұйытқушы токтар коэффициенті); kД=ω - диэлектриктегі таралу коэффициенті; Δ- экран қалыңдығы; rЭ - экран радиусы; J1 и H1 – біріншілік (Бессель) және үшіншілік (Хенкель) қатарлардың цилиндрлік функциялары; J1' и H1' – осы функциялардың туындысы; Z0 = 
- жазық толқындағы диэлектриктің толқындық кедергісі; ZM = 
- металдың толқындық кедергісі.
Экрандар үш режимде жұмыс істейді:
- төмен жиілікті аймақ - электромагнитостатикалық режим;
- жоғары жиілікті аймақ - электромагниттік режим;
- аса жоғары жиілікті аймақ - толқындық режим.
Электростатикалық және магнитостатикалық экрандау принциптік түрде өзгеше болады. Электромагниттік экрандау экранның металл массасының үстіндегі электрлік өрістің қысқа тұйықталуынан және жерге немесе құрал корпусына электрлік зарядтардың берілуінен тұрады. Магнитостатикалық экрандау экран қабығындағы магниттік өрістің аса жоғары магниттік өткізгіштігінің әсерінен пайда болатын қысқа тұйықталуға негізделген.
2.5-кестесінде әр түрлі толқын типтеріне арналған мыс, болат, алюминий және қорғасыннан жасалған қабықшалардың экрандаушы іс-әрекеттерінің нәтижелері келтірілген.
2.5-кесте
Әр түрлі толқын типтеріне арналған қабықшалардың экрандаушы
іс-әрекеттері
| f, Гц | Мыс | ||||||
| АП | АОН | АОЕ | АОЕН | АЭН | АЭЕ | АЭЕН | |
| 103 104 105 | 0 0 0,17 | 1,56 7,9 26,7 | 255,4 234,6 213,6 | 119,9 119,9 119,9 | 1,56 7,9 26,9 | 255,4 234,6 213,8 | 119,9 119,9 120,1 |
| 106 107 108 109 | 6,5 35,2 125 404 | 41,2 50,4 59,9 71,2 | 187,6 156,4 127,7 106 | 114,7 104,2 93,8 83,4 | 47,7 85,6 184,9 475,2 | 194,1 191,6 252,7 510 | 121,2 139,4 218,8 487,4 |
| f, Гц | Болат (µ=100) | ||||||
| АП | АОН | АОЕ | АОЕН | АЭН | АЭЕ | АЭЕН | |
| 103 104 105 106 107 108 109 | 0 0,26 8,6 40,5 141,6 469 1459 | 0 0 6,7 13,2 22 31,7 42,6 | 236,4 215,4 189,4 178 128,6 98,1 68,6 | 111,8 111,8 95,6 85,1 74,7 65,1 54,7 | 0 0,26 15,3 53,7 163,6 500,7 1501,6 | 236,4 215,7 198 218,5 270,2 567,1 1527,5 | 111,8 112,1 104,2 125,6 216,3 534,1 1513,7 |
| f, Гц | Алюминий | ||||||
| АП | АОН | АОЕ | АОЕН | АЭН | АЭЕ | АЭЕН | |
| 103 104 105 106 107 108 109 | 0 0 0 3,5 26 94,7 312 | 0,9 4,4 24 41,8 47,2 58,2 68,6 | 249,2 229,4 208,4 189,4 153,8 175,1 95,6 | 115,5 115,5 115,5 114,7 100,8 91,2 81,6 | 0,9 4,4 24 45,3 73,1 152,9 380,6 | 249,2 229,4 208,4 192,8 179,8 219,8 407,6 | 115,5 115,5 115,5 118,0 126,8 185,9 393,6 |
2.5-кестенің жалғасы
| f, Гц | Қорғасын | ||||||
| АП | АОН | АОЕ | АОЕН | АЭН | АЭЕ | АЭЕН | |
| 103 104 105 106 107 108 109 | 0 0 0 0 5,0 30,9 109,8 | 1 1,7 6,1 25 40,5 50,4 59,9 | 232,8 212 192 172 147,7 116,4 86,5 | 99 98,1 98,1 98,1 93,8 83,4 73,0 | 0 1,7 6,1 25 45,5 147,3 169,7 | 232,8 212 192 172 152,7 114,3 196,3 | 99 98,1 98,1 98,1 98,8 114,3 182,8 |
Мұндағы АП – жұтылудың экранды өшулігі; АО – шашыраудың экранды өшулігі.
Әр түрлі металдардың толқындық кедергілерінің мәні 2.6-кестеде келтірілген, ал диэлектриктің мәні (2.27) және (2.28) формулалар бойынша анықталады
2.6-кесте.
Металдардың толқындық кедергісі
| f, Гц | Толқындық кедергі (модуль бойынша), Ом | |||
| Медь | Сталь | Алюминий | Свинец | |
| 103 104 105 106 107 108 109 1010 1011 1012 | 0,0118х10-3 0,0372х10-3 0,118х10-3 0,372х10-3 1,18х10-3 3,72х10-3 11,8х10-3 37,2х10-3 118х10-3 372х10-3 | 0,3303х10-3 1,044х10-3 3,303х10-3 10,44х10-3 33,03х10-3 104,43х10-3 330,3х10-3 1044,3х10-3 3303х10-3 10443х10-3 | 0,0153х10-3 0,0483х10-3 0,153х10-3 0,483х10-3 1,53х10-3 4,826х10-3 15,3х10-3 48,26х10-3 153х10-3 482,6х10-3 | 0,0418х10-3 0,1322х10-3 0,418х10-3 1,322х10-3 4,18х10-3 13,22х10-3 41,8х10-3 132,2х10-3 418х10-3 1322х10-3 |
| Есептеу формуласы | 0,372х10-6
| 10,44х10-6
| 0,483х10-6
| 1,32х10-6
|
, (2.27)
. (2.28)
Сыртқы бөгеуіл көздерінен және тізбектер арасындағы өзара әсерлерден қорғану үшін қарастырылған ортақ кабельде орналасқан экрандардың тиімділігі маңызды айырмашылыққа ие. Сыртқы бөгеуілдерден қорғау кезінде қабықша-жер тізбектері үлкен рөл атқарады. Бұл жерде бойлық ток құрамдарының қызметі өте жоғары, сонымен қатар құйынды ток (АЭ) пен бойлық токтың (АПР) әрекеттерін де ескеру қажет. Ортақ кабельде орналасқан тізбектер үшін құйынды токтардың тиімділігі жоғары болады, сол себептен бірінші жақындасуда ол экранның қорғаныс әрекетін анықтайды. Қорытынды экрандық өшулік АЭ.РЕЗ кабель қабықшасында жүріп жатқан құйынды (АЭ) және бойлық (АПР) токтардың экрандалуымен анықталады. (АЭ) мәнін (2.25) және (2.26) формулалары арқылы анықтайды. АПР шамасы (2.29), дБ формуласымен есептеледі:
, (2.29)
мұндағы LВШ –қабықша-жер тізбегінің ішкі индуктивтілігі, ол 2х10-6Гн/м тең; 
- қабықша кедергісі, Ом/м, где ZM = 
;r – қабықша радиусы; k = ; Δ – қабықша қалыңдығы.
Төменгі жиіліктер үшін қабықша кедергісі тұрақты ток кедергісіне тең тока ZОБ = R0 = 1/2πrσΔ. Бұл формула 10 кГц дейінгі магнитті емес, 1кГц дейінгі магнитті экрандар үшін дұрыс болып саналады.
Осы бөлім бойынша түсіндірмелік жазбада студент өңделетін байланыс жүйесіне мүмкін болатын сыртқы әсерлерге талдау жасайды. Олардың түрлерін және оларды болдырмау шараларының тізімін келтіреді. Түсіндірмелік жазбадасыртқы әсерлерден қорғану шаралары мен таңдалып алынған әдістерге негіздеме келтіру керек. Қауіпті электрлік және магниттік әсерлер мен кедергі келтіруші әсерлердің есебін жасауы керек, есептеулер нәтижесі бойынша қорытынды жазады. Экрандаушы құрылғылардың таңдауы жүргізіледі; экран түрі таңдалып алынады, жасалған таңдауды есептің көмегімен негіздейді. Кабельді құрылыстарды найзағай разрядтары мен жауын-шашыннан, жермен жалғау жабдығымен қорғауды ескеруі керек.
2.5 Байланыс құрылыстарын тотығудан қорғау
Кабель - электрлік– сырты қорғағыш қаптамамен қапталған, бір не бірнеше оқшауланған өткізгіштерден (ток өткізетін талсымдардан) тұратын өткізгіш. Кабель электр энергиясын және сигналдарды қашықтыққа жеткізу үшін пайдаланылады. Кабель арналу мақсатына орай күш кабелі (электр энергиясын тасымалдайтын), байланыс кабелі (сигналдарды тасымалдайтын), радиожиіліктік кабель (жоғары жиіліктік) болып бөлінеді. кабельдің құралымы оны тарту (су және жер астында, ауада, зиянды ортада, т.б.) және пайдалану ерекшеліктеріне қарай әр түрлі болып жасалады.
Кабельдердің металл қабықтарының (қорғасын, алюмин, болат-темір) химиялық, механикалық және электрлік әсерлерден бұзылуын тотығып бұзылу деп атайды.
Тотығу түрлеріне қарай топтастырылуы.
Электрлік тотығу – металдың тотығатын ортамен байланысы, бұл кезде металл атомдарының иондалуы мен тотығушы ортаның қышқылдаушы компоненттері бірге жүрмейді, және де олардың жылдамдықтары электродты потенциялға тәуелді болады.
Химиялық тотығу – металдың тотығатын ортамен байланысы, бұл кезде металдың қышқылдануы мен тотығушы ортаның қышқылдаушы компоненттерінің қалпына келуі бірге жүреді.
Тотығу түрлері.
Кабель қабықшаларының бұзылу дәрежелеріне қарай, тотығуды келесі топтарға бөледі:
- тұтас – металдың үстін толығымен қамтитын және бірдей жылдамдықпен тарайтын тотығу
- біркелкі емес – металдың үстін толығымен қамтитын, бірақ металдың әр түрлі учаскелерінде бірдей жылдамдықпен таралмайтын тотығу;
- жергілікті – металдың әр түрлі телімдерінде қамтитын тотығу.
Газды тотығу, типіне қарай химиялық тотығуға жатады және де үстіңгі жақта ылғал крнденсация болмаған кезде туындайды. Тотығудың бұл түрі жоғарғы температуралы қоршаған ортадағы кабельді жолдарда кездеседі.
Атмосфералық тотығу – әуе байланыс жолдарында қолданылатын металл конструкцияларында туындайды. Атмосфералық жобалауда металлдық конструкция болады. Тотығудың бұл түрі электрохимиялық тоғығуға жатады.
Жер астындағы тотығу – химиялық немесе электрохимиялық әсерден топырақ пен қайрандардағы қоршаған ортадан туындайды. Тотығудың бұл түрі қорғасын немесе алюминді қабықшасы және болат сауыты (бронь) бар кабельдер үшін, сонымен қатар электр тарату желілеріндегі тіректердің ірге тастары (фундамент) үшін өте қауіпті.
Су астындағы тотығу – құрамындаминералды тұздары (0,2 - 3,5 %) бар теңіз суында анықталады.
Биототығу – тотығу үрдісін жылдамдатушы заттарды бөлетін микроорганизмдердің өмір сүруіне тәуелді болады. Тотығудың бұл түрі кабельдердің беткі қабаттарында, сонымен қатар трассалары ауа жетіспейтін топырақ пен батпақты жерлерден өтетін жоғарғывольтті желілі бағаналардың ірге тастарында кездеседі.
Түйіспелі (контактная) тотығу – электрохимиялық тотығудың бір түрі. Тотығудың бұл түрі электролиттегі әр түрлі стационарлы потенциалдары бар металдардың түйіспелерінен туындайды.
Кристалларалық тотығу – металл кристалдарының шегараларында таралатын тотығу түрі.
Талғамалы (избирательная) тотығу – бір құрылымдық құраушыны немесе қорытпаның бір компонентін бүлдіруші тотығу түрі.
Нүктелі тотығу – бөлек нүктеленген зақымданулар түріндегі жергілікті тотығу, кей кездері оны көзбен әрең көресің, металға терең енбейді.
Адасушы токтардан туындайтын тотығу – кейбір сыртқы электрлік қондырғылардан бөлініп шығып, адасып жүрген токтардың кабельге әсер етуінен туындайтын металдың электрохимиялық тотығуы. Адасушы токтар мен тотығу көзі болып, электрлендірілген көліктің рельс тізбегі немесе жұмыс тогын жер арқылы жартылай немесе толығымен қайтарушы тұрақты токтағы таратқыш желі табылады.
Металдың тотығу жылдамдығын (тотығудың бір жыл ішінде металл тереңдігіне енуі) тотықтыру өнімдерінен тазартып алғаннан кейінгі азайған (жоғалған) салмақ мәліметтерін ескере отырып (2.30) формуласымен анықтайды:
П=(К/δ)*10-3, (2.30)
мұндағы К – салмақтың азаюы, г/(м2*жыл); δ – металл тығыздығы, г/см3; П – металдың тотығу жылдамдығы, мм/жыл.
Электрлік кабельдердің қорғаныс қабаттатарына қойылатын талап – олар, яғни қабықшалар кабельді сыртқы орта әсерінен қорғау үшін герметикалық болу керек. Кабельдің қорғаныс қабатының өзі сыртқы әсерлер қаупіне ұшырайды, сол себептен қорғаныс қабатының металы агрессивті ортаға төзімді (пассивті) болу керек.
2.5.1 Топырақтардың тотығуға қарсы сипаттамалары
Әр түрлі топырақтарда орналасқан тарату желілері неше түрлі тотығуларға ұшырайды. Топырақтардың агрессивтілік деңгейі рН индексімен сипатталады. 2.7 және 2.9 кестелерінде топырақтардың, қорғасын қабықты кабельдерге қатысты қайранды немесе басқа да сулардың тотығуға белсенділіктері, 2.8-кесте мен 2.10-кестеде алюминді қабықты кабельдерге қатысты қайранды немесе басқа да сулардың тотығуға белсенділіктері туралы мәліметтер көрсетілген. (ГОСТ 9.015-74 «Тотығу мен ескіруден қорғаушы бірыңғай қорғау жүйесі. Жер асты құрылыстары. Ортақ техникалық талаптар.»).
2.7 - кесте
Қорғасын қабықты кабельдерге қатысты топырақтардың
тотығу белсенділігі
| Топырақтар | рН | Массаға байланысты ауалы-құрғақ сынама компоненттің құрамы, % | Тотығу белсенділігі | |
| Органикалық заттар | Нитрат-иондар | |||
| Құмды, құмды-сазды | 6,5-7,5 | 0,01 дейін | 0,0001 дейін | Төмен |
2.7-кестенің жалғасы
| Сазды, сортаңды, әктасты, нашар қара топырақты | 5,0-6,4 7,6-9,0 | 0,01-0,02 | 0,0001-0,001 | Орташа |
| Мықты қара топырақты, торфты, бөтен заттармен қоқысталған жерлер | 5 дейін 9 жоғары | 0,02 жоғары | 0,001 жоғары | Жоғары |
2.8 - кесте
Алюминді қабықты кабельдерге қатысты топырақтардың
тотығу белсенділігі
| Топырақтар | рН | Массаға байланысты ауалы-құрғақ сынама компоненттің құрамы, % | Тотығу белсенділігі | |
| Органикалық заттар | Нитрат-иондар | |||
| Бөтен заттармен қоқысталған жерлерді ескере отырып, барлық жерлер | 6,5-7,5 4,5-5,9 4,5 дейін 9 жоғары | 0,001 дейін 0,001-0,005 дейін 0,005 жоғары | 0,002 дейін 0,002-0,010 дейін 0,010 жоғары | Төмен Орташа Жоғары |
2.9 - кесте
Қорғасын қабықты кабельдерге қатысты қайранды немесе
басқа да сулардың тотығуға белсенділіктері
| Сулар | рН | Жалпы кермек-тілік мл-экв/л | Компонент құрамы, мл/л | Тотығу белсенділігі | |
| Органикалық заттар | Нитрат-иондар | ||||
| Өзенді, көлді | 6,5-7,5 | 5,3 жоғары | 20 дейін | 10 дейін | Төмен |
| Қайранды, өзенді (ағынды) | 5,0-6,4 7,6-9,0 | 5,3-3 | 20-40 | 10-20 | Орташа |
| Өзенді, батпақты | 5 дейін 9 жоғары | 3 дейін | 40 жоғары | 20 жоғары | Жоғары |
2.5.2 Кабельдерді электрлік тотығудан қорғау
Электрлік тотығу дегеніміз – бұл адасушы токтар мен жердің қоршаған ортасының бірдей әсер етуінен жерге төселген металдардың электрохимиялық бұзылуы. Электрлік тотығу кезінде бұзылулар металдың беткі қабатының кішкене бөлігінде тұрақталады, анық көрінетін сипаттамаға ие болады және тік қабырғасы бар дөңгелек немесе сопақ пішінде болады.
2.10 – кесте
Алюминді қабықты кабельдерге қатысты қайранды немесе
басқа да сулардың тотығуға белсенділіктері
| Сулар | рН | Компонент құрамы, мл/л | Тотығу белсенділігі | |
| хлор-ион | ион-темір | |||
| Қайранды, өзенді, көлді және басқа су қоймаларын ескере отырып | 6,0-7,5 4,5-5,9 7,6-8,5 4,5 дейін 8,5 жоғары | 5 5-50 дейін 50 жоғары | 1 1-10 дейін 10 жоғары | Төмен Орташа Жоғары |
Электрлік тотығудың мәні адасушы токтардың симметриялы емес коэффициентіне тәуелді болады:
, (2.31)
мұндағы Q+ – өлшеу жүргізу кезіндегі анодтық импультстердегі электрлер саны; Q- – өлшеу жүргізу кезіндегі катодтық импультстердегі электрлер саны.
Адасушы токтардың симметрлік емес коэффициентіне байланысты мәндері айнымалы аймақтардағы қауіптілік дейгейін бағалау 2.11-кестеде көрсетілген.
2.11 - кесте
Тотығу қауіптілігінің деңгейін бағалау
| Адасушы токтардың симметриялы емес коэффициенті | Электрлік тотығудың қауіптілік деңгейі және қорғау бойынша ұсыныстар |
| 0,3 дейін | Қауіпсіз аймақ |
| 0,3-0,6 | Салыстырмалы түрде қауіпті аймақ. Катодты поляризация екінші кезекті, тұрақты анодты аймақтарды қорғағаннан кейін ғана іске асырылады. |
| 0,6 жоғары | Қауіпті аймақ. Катодная поляризация тұрақты анодты аймақтарды қорғаумен бірге іске асырылады. |
Электрохимиялық тотығулардың барлық түрлері оң (анодты) потенциал кезінде құрылыстарда кездеседі. Сол себептен, электрлік қорғаныстың негізгі принципі, қорғаныс құрылыстары барлық ұзындықта жерге қатысты (электрлік жер бойынша қоршаған ортаға) теріс катодты потенциалға ие болу керек. Катодты поляризация минималды және максималды қорғаныс потенциалдарының (2.12 және 2.13 кестелер) нормалаушы мәндерімен (ГОСТ 9.015-74) іске асырылады. Іс жүзінде электрлік қорғаныс әдістері (электрлік дренаж, сыртқы ток көздері немесе катодты қорғаныс, аноды гальваникалық электродтар немесе протекторлы қорғаныс) адасушы токтардан қорғануға және бір уақытта топырақтық электрохимиялық тотығудың алдын алуға мүмкіндік береді (толығырақ [6] қараңыз).
2.12 – кесте
Қорғаныс потенциалдарының минималды мәндері
| Құрылыс металдары | Минималды қорғаныс потенциалдарының поляризацияланбайтын электродтарға қатысты мәндері, В | Қоршаған орта | |
| сулы мысты-сульфатты | |||
| Болат Қорғасын Қорғасын Алюминий | -0,55 -0,20 -0,42 -0,55 | -0,85 -0,50 -0,72 -0,85 | Кез-келген Қышқылды Сілтілі Кез-келген |
2.13 - кесте
Қорғаныс потенциалдарының максималды мәндері
| Құрылыс металдары | Тотығуға қарсы қорғаныс жабындысы | Минималды қорғаныс потенциалдарының поляризацияланбайтын электродтарға қатысты мәндері, В | Қоршаған орта | |
| сулы | мысты-сульфатты | |||
| Болат Қорғасын Алюминий | Тотығуға қарсы қорғаныс жабындысымен Тотығуға қарсы қорғаныс жабындысы жоқ Тотығуға қарсы қорғаныс жабындысымен және ол жоқ болған кезде | -0,8 Шектелмейді -0,8 -1,0 -1,08 | -1,10 Шектелмейді -1,10 -1,30 -1,38 | Кез-келген Қышқылды Сілтілі Кез-келген |
Осы бөлім бойынша түсіндірмелік жазбада студент жобаланатын байланыс жүйесіндегі тотығуды туындататын факторларға талдау жасау керек. Қажет есептеулер мен мысалдар келтіре отырып, байланыс жүйелерін тотығудан қорғау тәсілдері мен құралдарына негізделген талдау жасау керек. Тотығудың типтері мен түрлеріге қарай топтастыруларын білуі қажет.
2.6 Құрылыс трассасын таңдау
Кабельді жолдар құрылысының трассасы мен күшейтуші пункттерге арналған алаңдарды таңдау келесі минималды мәндермен анықталады: трасса ұзындығы, құрылыс трассаса бойында кездесетін жер үсті және жер асты кедергілерінің саны, байланыс жолдарын қауіпті және кедергі келтіруші әсерлерден, тотығудан қорғауға кететін шығындар. Байланыс кабельдері трассасының басқа құрылыстардан минималды рұқсат етілетін ара-қашықтығы 2.14-кестеде көрсетілген. Байланыстың тоқтаусыз жұмыс істеуі үшін және де болашақта арналар санын көбейту үшін, байланыс жолдарын салу кезінде резервті арналар құруды ескеру қажет.
2.14 - кесте
Байланыс кабельдері трассасының басқа құрылыстардан минималды рұқсат етілетін ара-қашықтығы
| 1. Төмендегідей өндіріс жұмыстары кезінде | м |
| Автомобильдер жолы мен темір жолдардың шетідегі төсендлерден бастап Қала сыртындағы мұнай құбырларынан бастап Қалалық газ құбллралы мен жылу құбырларынан бастап Қалаларда үйлердің шеткі сызығынан бастап | 5 10 1 1,5 |
| 2.Электр тарату желілері (ЛЭП) мен электрлендірілген темір жол желілерін және олардың жермен қосу сұлбаларын тотығу мен найзағай соққысынан қорғау кезінде (жердің салыстырмалы кедергісі ρ төмендегідей мәндерде болса) | |
| 100 Ом/м бастап 500 Ом/м бастап 000 Ом/м жоғары болған кезде Әуе байланыс жолдарындағы жай тартқыштарды жермен қосу сұлбаларынан Күштік кабельдерден | 0,83 
10
0,35
25
0,5
|
Осы бөлім бойынша түсіндірмелік жазбада студент таңдалып алынғанкабельді магистраль трассасының мүдделілігін және оны төсеу мүмкіндігіне негіздеме келтіру керек, трассаның өзен және темір жолдар арқылы өтетін асуларының (негізгі жердегі төсемдердің енін сәйкесінше есептеу арқылы) конструкциялық ерекшеліктері бойынша қабылданған шешімдерді түсіндіруі қажет.
2.7 Байланыс кабельдерін төсеу және ілу
Кабельдерді төсеу кезінде, таңдалып алынған кабель үшін, иілулер мен бұрылулардың радиустарымен рұқсат етілетін максималды тартым күштерін, сонымен қатар әуе байланыс жолдарының кабельдерін ілу кезіндегі рұқсат етілетін таңдалып алынған аспа (пролет) ұзындығын ескеру қажет. Байланыс кабелінің басқа құрылыстармен жақындасуының геометриялық параметрлерін міндетті түрде беру керек. Кабельді тасуға және төсеуге арналған кабельді алаңдар мен машиналардың талаптарын сипаттау керек. Кабельдерді төсеу алдында қандай сынақтар жүргізу керек екендігін, және де олардың құжат түріндегі растығын сипаттап түсіндіру керек. Жер асты кабельдері мен су кедергілері арқылы өтетін кабельдерді төсеу кезіндегі іс-шаралар мен қорғаныс түрлерін қарастыру керек. Кабельдерді ғимараттарға енгізу, көрінбейтін сым тарту арналарында оларды қабырғаларға орнату, кабельдерді тіреулерге және ғимараттардың шатырларында бағаналарға ілу мүмкіндіктерін қарастыру.
I-III топтағы және IV топтағы (топырақтың екі-үш еселік пропорциясы орындалған жайдайда) топырақтарға кабельдерді төсеу траншеялық әдіссіз, кабель төсеуші техниканың көмегімен іске асырылуы керек. Бұл тәртіп орындалмаған болса, ол жобада негізделуі тиіс.
Қызмет етілмейтін күшейтуші пункттерді – НУП (қызмет етілмейтін регенерациялық пункт - НРП) орнатуға, муфталарды жөндеуге, автомобиль жолдары мен темір жолдар арқылы өтетін траншеясыз асуларды іске асыруға, сонымен қатар кабельдер мен жермен қосу құрылғыларын төсеуге арналған траншеяларға, арналған котловандарды жобалау.
Автомобиль жолдары мен темір жолдар арқылы өтетін траншеясыз асуларды іске асыруға арналған қызмет етілмейтін күшейтуші пункттерді – НУП (қызмет етілмейтін регенерациялық пункт - НРП) орнатуға, муфталарды жөндеуге арналған котловандарды, сонымен қатар кабельдер мен жермен қосу құрылғыларын төсеуге арналған траншеяларды дайындау, дайын траншеяға кабельді төсеу, траншеялар мен котловандарды топырақпен көму, орман жолдарын тазалау, түбірлерді тамырларымен жұлу, трасса бойындағы жерлерді жоспарлау – ереже бойынша, механизацияланған әдіспен машиналарды, механизмдерді және аз механизациялы құралдар қолдану арқылы қарастырылуы тиіс.
Желілі-кабельді құрылыстарды салу бойынша жобалау шешімдері, олардың механизациялау төмендегіден кем емес пайызда қамтамасыз етуі керек:
- 80% - жер жұмыстарын орындау кезінде;
- 87% - кабель салушылардың кабельдерді төсеуі бойынша;
- 67% - кабельді құбырларға кабельдерді тартуы бойынша.
Желілі жұмыстарды механизацияландыру деңгейі жоғарыда көрсетілген нормаларға қарағанда төмен болса, ол негізделуі тиіс.
Оптикалық кабельдер мен электрлік кабельдерді (броньдалған және броньдалмаған) төсеу тереңдігі I-IV топтардағы топырақтарда төмендегідей болу керек:
- 1,2 м – МКЛС (жоғарғы жиілікті магистральді байланыс жолы кабелі) және МСКЛС (магистральді симметриялық байланыс жолы кабелі) үшін;
- 1,2 м – ВЗКЛС (аймақ ішілік байланыс жолы кабелі) оптикалық кабельдер мен қалалық телефон желілеріндегі (ҚТЖ-ГТС) станцияаралық жалғаушы желілерде үшін;
- 0,9 м – электрлік кабельдер үшін: ВЗКЛС кабельдері мен I класты сымды хабарлаушы кабельді жолдары;
- 0,8 м – жергілікті (қалалық және ауылдық) біріншілік желілердегі тұрғындары жоқ мекендерде және 0,7 м – тұрғындары бар мекендерде. Кабельдерді көрсетілген тереңдіктен жоғарырақ төсеу қажет болса, кабельдерді механикалық зақымдалулардан қорғау қарастырылу керек, мысалы кабельдің үстіне жұмсақ жер қабатын немесе құмды топырақты 0,1 м қалыңдықпен төсей отырып, кірпіш (бетонды плиталарды) орналастыруға болады;
- 0,8 м - II класты сымды хабарлаушы кабельді жолдары үшін.
Электрлік және оптикалық кабельдерді V топтағы және одан жоғары, сонымен қатар қопару әдісімен немесе босатушы балғамен өңделген IV топтағы топырақтарда төсеу тереңдігі төмендегі мәндерден төмен болмау керек:
- жартас жоғарыға (үстірт) шығып тұрған кезде, барлық кабель типтері үшін (траншея тереңдігі 0,5 м); - 0,4 м
- жартас үстінде тау жыныстарында жер қабаты болған кезде, барлық кабель типтері үшін - 0,6 м (траншея тереңдігі 0,7 м). Бұл кезде қатты тау үстіртіне ену тереңдігі 0,5 м жоғары болмау керек. Қуаты 0,7 ден 1,3м дейінгі жер қабатында кабель жартас үстіндегі тау жыныстарында 0,1м қашықтықта төселу керек.
Мәңгі қатып қалған қайрандада және мезгілімен терең тоңып қалатын жерлерде кабельдерді төсеу «Кабельді байланыс жолдарын мәңгі қатып тұратын аймақтарда жобалау, салу және қолданысқа беру туралы техникалық нұсқауларда» баяндалған ұсыныстарға сәйкес жобамен анықтау керек. Байланыс кабельдерін әуе байланыс бағаналарына ілу жеке салынып жатқан аудандарды телефонмен қамтамасыз ету үшін абоненттік ҚТЖ желілеріндегі, ауылдық телефон желілерінің (АТЖ) абоненттік және станция аралық желілеріндегі, сонымен қатар аймақ ішілік желілердегі (жер асты кабельдерін төсеу қиындық тудыратын таулы жерлерде, терең сайлар мен құламалы беткейлері бар өзендерден өтетін кабельді жолдардың асуларында және т.б.) таратушы учаскелерінде қарастыру рұқсат етілген.
Қалалық және ауылдық телефон желілерінің кабельдерін ілуді, ереже бойынша, қолданыстағы әуе байланыс жоолдарының бағаналарында қарастыру керек. Жаңа бағаналы жолдарды осы мақсатта салу, негіссіз болса, жоба бойынша рұқсат етілмейді. Қажет болған жағдайда, оларды салу үшін темір бетонды бағаналарды немесе темір бетонды тіреулері бар ағаш бағаналарды қолдану керек.
ВКПА типті аймақ ішілік байланыс жолдарының кабелін тек қолданыстағы жоғары вольтті жолдардың (ВЛС) бағаналарына ғана ілу керек.
Елді-мекендерде ҚТЖ және АТЖ байланыс кабельдерін ғимараттар мен үйлердің шатырларында орнатылатын тіреулі бағаналарға ілуге болады.
Осы бөлім бойынша түсіндірмелік жазбада студент кабельдерді тасымалдауға және оларды төсеуге арналған машиналар мен кабельді алаңдарға қойылатын талаптарға, сонымен қатар кабельдерді төсеу алдында қандай сынақтар жүргізу керектігі туралы және де олардың құжаттық рұқсаттамаларына сипаттама беруі керек.
Байланыс кабельдеріне монтаж жасау
Мыс сымды, қағаз оқшаулағышы бар, қабықшасы қорғасыннан жасалған (ТГ маркалы) кабельдерді жөндеу. Сымдары есу арқылы немесе олардың диаметрлеріне қарай дәнекерленген есілулер арқылы жалғанады. Жалғанған жерлері гильзаның екі жағынан да қосарланып тоқылған сымдары бар қағаз гильзамен оқшауланады.
Сымдардың барлық шоғыры МКП сұйықтығымен буланып алынады немесе ыстық ауамен кептіріліп алынады, содан кейін буланып алынған миткальдан жасалған дәкемен оралады.
Мыс сымды, қағаз оқшаулағышт, болат ленталы бронь қабатының астында қорғасын қабықшасы бар (ТБ маркалы) кабельдерді жөндеу. ТБ маркалы кабелін жөндеу кезінде ТГ маркалы кабелін жөндеу кезінде қолданылған операциялар орындалады, бірақ сонымен бірге броньды ленталар мен джут (кабельді иірілген жіп) сымды бандаждармен бекітіледі, ал қорғасыннан жасалған муфтаның үстіне қорғайтын шойыннан жасалған муфта орнатылады, ол МКБ сұйықтығымен толтырылады.
Сымдары полиэтиленмен оқшауланған, пластмассалы қорғаныс қабығы бар кабельдерді жөндеу. Полиэтиленді оқшаулағышы бар кабельдердің мыс сымдары 12... 15 мм ұзындықта есу арқылы дәнекерлеусіз немесе дәнекерлеу арқылы жалғанады, не болмаса сығылушы типтің жеке немесе көпсымды жалғағыштары арқылы ұзартылады. Есу арқылы ұзартылған сымдар тесік полиэтиленді гильзалармен жеке сымдарымен, екі-екіден немесе төрт-төрттен оқшауланады. Сымдары жеке-жеке оқшауланған жұптар мен төрттіктер гильзада жіптермен таңылады, не болмаса топтық полиэтиленді сақиналар арқылы бекітіледі. Ұзартылған сымдардың барлық шоғыры екі қабат полиэтиленді (поливинилхлоридті) лентамен тығыз оралады. Жалғанған жерге экранды ленталар қайта орнатылады, олардың ұштары «бекітіледі» немесе жамылтқы тігіспен бітеледі. Мыстан жасалған экранды сымның ұштары есу арқылы жалғанады. Ұзартылған өзекше шоғырына кабель қабықшасының материалына қарай полиэтиленді немесе поливинилхлориді муфта кигізіледі.
Кабельдердің сыртқы жамылғыларын біртекті полиэтиленді қабықшалар арқылы қалпына келтіру. Полиэтиленді қабықшасы бар кабельдердің муфталарын немесе муфталардың бөлшектерін өзара дәнекерлеу үшін, түйіспелерге қорғаныс қабаты арқылы әйнек лентаны дәнекерлейтін лампаның немесе газды шілтердің (горелка) жалынымен қыздыратын полиэтиленді лентаны еріту әдісін көп қолданады. Қыздыру белгіленген уақыт бойы циклдермен жүргізіледі.
Полиэтиленді лента орамының қалыңдығы шамамен кабель қабықшасының тарамдалған (радиальной) қалыңдығына сәйкес болу керек. Полиэтиленді лентаның үстіне керу арқылы 50%-дық қайта жабылған әйнек лента қабаты оралады. Әйнек лентаның үстін толығымен дәнекерлеуші лампаның немесе газды шілтердің жалынымен қыздырады. Қатып қалған, бірақ әлі суи қоймаған түйіспеден әйнек лентаны алып тастайды.
Біртекті поливинилхлоридті қабықшасы бар (ТПВ маркалы) кабельдердің сыртқы жабындыларын қалпына келтіру.Ереже бойынша, ТПВ кабельдерініңсыртқы қабықшаларын қалпына келтіру үшін, дәнекерлеуші лампаның немесе газды шілтердің жалынымен поливинилхлоридті муфталарды кабель қабықшаларымен бірге және муфта бөлшектерін өзара мыстан жасалған қосымша қабаттың көмегімен қыздыру арқылы дәнекерлейді.
Дәнекерлеу кезіндегі кабельдер мен муфталардың поливинилхлоридті қабықтарындағы қосымша қабаттар технологиясының жоғарыда сипатталып кеткен полиэтиленді қабықшалар мен муфталардан ерекшелігі, дәл осы жағдайда, жеткілікті қыздыру кезінде (180 ... 200°С температурасына дейін) қосымша қабаттар өз еркімен түсіп қалады және оларды түйіспеден ықтиярсыз алып тастау қажет болмайды.
Резиналы жгут қосымша қабат түсіп қалғаннан кейін 2 ... 3 мин соң алынып тасталады. Қосымша қабаттарды пішіне мен көлеміне қарай тура таңдап алу тәртібі дәл полиэтиленді дәнекерлеуге жағдайындай болады.
Болаттан жасалған гофрленген қабықты кабельдердің (ТСШп және ТПСШп) муфталарын жөндеу. ТСШп кабельдерінің өзекшелері ТГ кабельдеріне ұқсас жөнделеді, ал ТПСШп - ТПП және ТПВ кабельдерімен бірдей жөнделеді. Болаттан жасалған гофрленген қабықтардың ұштары ПМКН-10 дәнекерлеуші пастамен бекітіледі. Тікелей топыраққа төселу кезінде кабельдердің қорғасынды муфталарын МКБ сұйықтығымен құйылған шойын муфталар арқылы қорғайды. Бұл жағдайда, сыртқы полиэтиленді шлангтер мен қорғасынды муфталардың түйіспелері арасындағы болаттан жасалған гофрленген қабықша учаскесі жабысқақ полиэтиленді және поливинилхлоридті ленталардың бірнеше қабатымен оралады. Қорғасыннан жасалған муфта ТСШп немесе ТПСШп кабельдерінің сыртқы полиэтиленді шлангісіне аталып кеткен әдістердің біреуімен полиэтиленді муфтаны дәнекерлеу арқылы қорғалады.
Кірістірілген (встроенный) арқаны (трос) бар ТППС маркалы ілінетін кабекльдерің муфталарын жөндеу.
Арқан мен кабель арасындағы полиэтиленді ұстатқыш (перемычка) белгілі бір ұзындықта пышақпен кесіледі де, кабель арқаннан ажыратылады. ТППС кабельдерінің полиэтиленді қабықшаларын қалпына келтіру мен сымдарын жалғау дәл ТПП кабельдері секілді орындалады. Кірістірілген арқандардың ұштары болат гильзада арнайы сығылатын қысқаштармен ұзартылады, одан кейін жоғарыда айтылып кеткен әдістердің біреуімен кабельден бөлектенген арканның қабықшасына полиэтиленді муфта-трубкамен дәнекерленіп қорғалады.
Полиэтиленді (ТПП) және қорғасынды (ТГ) қабықшалары бар кабель түйіспелеріндегі муфталарды жөндеу.
Жөндеу жұмыстары полиэтиленнің қорғасынмен сенімді жанасуына негізделген арнайы манжеттерді қолдану арқылы іске асырылады. Манжеттер шеберханаларда дайындала және сол жерге ылғалға төзімділі тексеріледі. Манжетпен бірге жинақта қорғасынды, сонымен қатар полиэтиленді де муфта қолданыла алады, алайда қорғасынды муфта ең қалаулысы болып табылады.
Болат сымнан гофрленген қабықшасы бар (ТСШп немес ТПСШп) кабельдер мен полиэтиленді қабықшасы бар кабельдердің түйісуі дәл сол арнайы өтпелі манжеттерді пайдалану арқылы іске асырылады.
Ерте кезеңдерде пластмассалы қабықшасы бар кабельдерді ендіру полиэтиленді (ТПП), сондай-ақ поливинилхлоридті (ТПВ) қабықшалар секілді қолдынысқа кеңінен енген болатын, және де ол кезде аталып кеткен қабықшалардан басқа, әртүрлі қабықшалары бар кабельдердің түйіспелерінде муфталарды жөндеу үшін басқа екі типті өтпелі манжеттерді қолдануға тура келген, олар поливинилхлоридтің қорғасынмен жанасуы үшін (ТПВ ТГ) және поливинилхлоридтің полиэтиленмен (ТПВ ТПП) жанасуы үшін. Алайда келешекте кабельді құбырларда поливинилхлоридті қабықшасы бар кабельдерді төсеуге тыйым салынды да, бұндай типтегі өтпелі манжеттердің қажеттелігі болмай қалды.
Кешірек келген жетістіктердің бірі – кез келген үйлесімдегі әр түрлі қабықшалы кабельдерді түйістіру кезіндегі барлық өтпелі манжеттерді термотөселімдегі құбырлармен алмастыру болып табылады.
Осы бөлім бойынша түсіндірмелік жазбада студент таңдалып алынған кабельдің сымдарын жалғау әдістерін, және қолданылатын жабдақтың осы мақсатта қолданылуын сипаттауы керек. Жалғауларды қорғау, және олардың іс жүзінде пайдаланымға беру орнын тіркеу әдістері мен тәсілдерін келтіруі керек. Экрандаушы жабындылар мен оқшаулағыш қабықтарын қалпына келтіру бойынша қажет іс-шараларды жүргізу тізімін келтіру керек. Күшейтуші (қызмет көрсетуші және қызмет көрсетпейтін) пунктерге таңдалып алынған кабельдерді жеткізу әдісіне сипаттама жасауы керек.
ӘДЕБИЕТ
1.Гроднев И.И., Верник С.М. Линии связи. – М.: Радио и связь, 2001. – 544 с.
2. Ионов А., Попов Б.В. Линии связи. – М.: Радио и связь, 2000. 167 с.
3. МСТ 2.105-02. Общие требования к текстовым документам. – М.: Изд-во стандартов, 2002. –21 с.
4. МСТ 2.106-01. Текстовые документы. – М.: Изд-во стандартов, 2001. – 21 с.
5. Справочник строителя кабельных сооружений связи. – М.: Связь, 2000. – 672 с.
6. Анастишев П.И., Коляда А.В., Проэктор Е.Г. Защита линий электропередачи от коррозии и загрязнения атмосферы. – М.: Энергоатомиздат, 2001. – 167 с.
7. Венс Э.Ф. Влияние электромагнитных полей на экранированные кабели. – М.: Радио и связь, 2002. – 182 с.
8. Гершман Б.Н., Стукалин Ю.А. Электроизмерения междугородних кабелей связи. – М.: Радио и связь, 2004. – 169 с
9. Гроднев И.И. Электромагнитное экранирование в широком диапазоне частот. – М.: Связь, 2002. – 111 с.
10.. Защита кабельных и воздушных линий электропередачи от коррозии. /Проэктор Е.Г. и др – М.: Энергия, 2004. - 159 с.
11.Укстин Э.Ф., Хузякова В.А. Измерение характеристик кабелей электросвязи. – М.: Энергия, 2001. – 248 с.
12. Шварцман В.О. Взаимные влияния в кабелях связи. – М.: Связь, 2002. - 431 с.
13. РД 40.РСФСР=050-87. Проекты (работы) дипломные и курсовые. Правила оформления. –М.: МВиССО РСФСР, 2001.
14. Гальперович Д.Я. и др. Радиочастотные кабели / Гальперович Д.Я., Павлов А.А., Хренков Н.Н. – М.: Энергоатомиздат, 2000. – 256 с.
15. Гроднев И.И. Кабели связи. – М.: Энергия, 2002. 270 с.
16. Дмитриенко Г.В. Линии связи. Методические указания по курсовой работе для студентов направления 550400 "Телекоммуникация". - Ульяновск: УлГТУ, 2000. - 24 с
1-ҚОСЫМША
М. Тынышбаев атындағы Қазақ көлік және коммуникациялар академиясы
«Радиотехника және телекоммуникациялар» кафедрасы
Бекітемін»
«РТ» кафедрасының меңгерушісі
____________________________________.
«_______»______________________20__ ж.
«Байланыс жолдары» пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСҚА ТАПСЫРМА
Тақырыбы: «Таңдалған кабельдердің параметрлерін есептеу және желіні таңдау»
«Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар» мамандығының
студенттеріне арналған
Студент_____________________________курс__________тобы___________________
Берілу күні «____»____________20__ж. Аяқталу күні «_____»__________20___ж.
1. Бастапқы мәліметтер
1.1 Желі ұзындығы __________________________________________________________
1.2 Желі параметры __________________________________________________________
- кабель типі ________________________________________________________________
- арналар саны _______________________________________________________________
- трасса топырағының жағдайы_________________________________________________
- трасса жолы ________________________________________________________________
- тотығу _____________________________________________________________________
2. Жұмыстың мазмұны
Техникалық тапсырма
Кіріспе
2.1 Тарату жүйелері, байланыс жолдарының типі, кабель маркасы
2.2 Кабель маркасын таңдау
2.3 Электрлік өлшемдер мен өлшеу құралдары
2.4 Байланыс құрылыстарын сыртқы әсерлерден қорғау
2.5 Байланыс құрылыстарын тотығудан қорғау
2.6 Құрылыс трассасын таңдау
2.7 Байланыс кабельдерін төсеу және ілу
2.8 Байланыс кабельдерін жөндеу
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
3. Графикалық бөлім
3.1 Трасса сұлбасы
3.2 Кабель кесіндісінің сұлбасы
4. Ұсынылатын әдебиет
4.1 Гроднев И.И., Верник С.М. Линии связи. – М.: Радио и связь., 2001. – 544 с.
4.2 Ионов А.Д., Попов Б.В. Линии связи. – М.: Радио и связь., 2000. – 167 с.
4.3 Г.В. Дмитриенко. Линии связи. Методические указания к выполнению курсовой работы. Ульяновск: УлГТУ, 2000.
Қабылдап алған студент ________________
Жұмыстың жетекшісі ________________
МАЗМҰНЫ
| Кіріспе | 3 | |
| 1 | Бастапқы мәліметтер | 5 |
| 1.1 | Курстық жұмысқа тапсырма және оны қорғау | 5 |
| 1.2 | Курстық жұмыс тематикасы | 6 |
| 1.3 | Түсіндірмелік жазбаны құрастыру | 6 |
| 2 | Таңдау және есептеу методикасы | 8 |
| 2.1 | Тарату жүйесі, байланыс жолдарының типтері, кабель таңбасы (маркасы) | 8 |
| 2.1.1 | Коаксиалды кабельдерің біріншілік және екіншілік параметрлері | 9 |
| 2.1.2 | Симметриялық кабельдердің біріншілік және екіншілік параметрлері | 11 |
| 2.1.3 | Оптикалық кабельдердің параметрлері | 11 |
| 2.2 | Кабель маркасын таңдау | 13 |
| 2.3 | Электрлік өлшеулер мен өлшеуші құрылғылар | 14 |
| 2.4 | Байланыс құрылыстарын сыртқы әсерлерден қорғау | 18 |
| 2.4.1 | Электромагниттік үйлесімділік | 18 |
| 2.4.2 | Экрандау принципі | 19 |
| 2.5 | Байланыс құрылыстарын тотығудан қорғау | 22 |
| 2.5.1 | Топырақтардың тотығуға қарсы сипаттамалары | 24 |
| 2.5.2 | Кабельдерді электрлік тотығудан қорғау | 25 |
| 2.6 | Құрылыс трассасын таңдау | 27 |
| 2.7 | Байланыс кабельдерін төсеу және ілу | 28 |
| 2.8 | Байланыс кабельдеріне монтаж жасау | 31 |
| Әдебиет | 34 | |
| 1-қосымша | 35 |
Дата добавления: 2018-05-31; просмотров: 2823; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!