Зависимость продолжительности жизни от частоты дыхания

Көзіңді жұмып, терең дем ал, денеңді босат. Бірнеше секундтан соң теңіз түбіне саяхат жасаймыз.

Теңіз жағасымен келе жатқаныңды елестет. Толқындардың жеңіл шалпылына, шағалалардың шуылына құлақ түр. Жалаң аяқтарыңмен құмды сезін. Шалғайдан қара нүкте көріп тұрсың: ол жақындаған кезде дельфин екенін түсіндің. Ол сені теңіз түбіне алып кету үшін келді. Ол өте әдепті екен, сені шыдамдылықпен күтіп тұр. Жайлап оның арқасына отыр, мықтап ұстап, жолға шықтыңдар. Дельфиннің арқасында жайланып отырып, өзіңді қауіпсіз сезін, су астында жүзу қандай керемет. Жан-жағыңа қара: мұнда кемпірқосақ тәрізді арлы-берлі жарқырай қалқыған әсем балықтар қаншама. Теңіз түбіне бойлаған сайын айнала қалайша өзгереді, суда тербелген қаншама ғажайып балдырлар. Қарашы, қандай орасан зор әдемі балықтар. Су асты неткен қызықты әрі ғажап әлем. Сен бір нәрсені байқадың ба? Мұнда неткен тұңғиық, толық тыныштық. Осы тыныштық күйде бол (бірнеше секунд үнсіз қалады).

Ал қазір жоғарыға, өз әлемімізге кері қайтуға дайындал. Айналаға жақсылып қара. Ғажап түстерге тағы бір рет қара және тыныштыққа құлақ түр. Осындай тыныштық саған самалдай әсер береді. Енді дельфин кері қарай жолға шықты. Сіз су бетіне шықтыңыз, жағаға жақындадыңыз. Дельфиннің арқасынан түсіңіз, оны сипалаңыз және осындай ғажап саяхатқа апарғаны үшін ризашылық білдіріңіз.

Сыныпқа оралыңыз және өз орныңызға келіңіз. Бірнеше секундтан соң көзіңізді ашыңыз, осы түйсінген тыныштықты өз бойыңызда сақтауға тырысыңыз.

15. Нақты жағдаяаттарды ( Кейс – әдіс ) талдау әдісін түсіндіріп беріңіз.Кейс - технология – оқытушылардың дәстүрлі және қашықтықтан кеңес беруін ұйымдастыру кезінде мәтіндік, аудиовизуалдық, мультимедиялық оқу-әдістемелік материалдарды жинау және оларды пайдаланушылардың өз бетінше меңгеруі үшін жіберуге негізделген. Кейс - технологиясы (ағылшынның case – потрфель ) оқытудан жасалынған әдістемелік материалдармен іске асырылады.

Кейс-стади әдісін пайдалануды қажет ететін топтар мен жағдаяттар:

· 1) өмірдің өзінен алынған түйінді, проблемалық жағдаяттарды дұрыс таңдау кезінде оқытушының өмір тәжірибесі және сондай жағдаяттар туралы білімділігі анықталады;

· 2) білім беру мен тәрбиелеудің мақсаттары мен міндеттеріне байланысты туындайтын жағдаяттар;

· 3) ғылыми зерттеу іс-әрекеттерін атқару жағдайларындағы жағдаяттар.

· Кейс-стади әдісін пайдаланудың осы көрсетілген түрлері нақтылы зерттеу барысында, талданатын жағдайлардың мазмұндарына байланысты өзара байланысты болып келеді. Сондықтан олар таза күйінде кездесе бермейді.

16.Леция-диалог үдерісіндегі проблемалық жағдаятты талдаңыз (Мектепте өзін-өзі тану пәні сабақтары семинар , практика  жүзінде жүргізілгендіктен ЖОО дағы проблемалық жағдаят жайлы жаздым. Мектеп ЖОО деп бөлмей жалпылама айтуға да болады )

Жоғарғы мектепте студенттерге білім берудегі оқытудың әйгілі әдістерінің

бірі - дәріс түрінде ұйымдастырылады. Дәстүрлі дәрістің кұрылымы баршамызға

мәлім:

1) лектор студенттерге дәрістің тақырыбы мен мақсатың жариялайды;

2) дәрістің көп бөлігін мазмұның айтып, түсіндіріп, керек жерлерін жаздырады;

3) дәріс соныңда сұрақтарға уақыт бөліп, студенттердің сұрақтарына жауап береді.

Әрине, мұндай түрдегі дәріс сабағы – көпжылдан бері қалыптасып қалған оқыту әдісі. Оның оқытушы үшін өзіндік жақсы жақтары бар: күнделікті осы түрдегі дәріс оқып жүрген оқытушының шешендік қабілеті дамиды, оның өзіндік білім деңгейі

үнемі жетіліп отырады с.с. т.б. Ал, студент ше? Оның білімі қалай дамиды? Егер де

сабақтың тең жартысында студент тек тыңдаушы болса, онда ол белсенді түрде оқу

процесіне қатыса ма? Тыңдау арқылы білім алу белсенділігі қалай артады екен?

Тыңдау - бұл күрделі әрекеттердің бірі екені белгілі. Студент дәрісті мұғалімнің

мононологы ретінде 30 минут тыңдауға бейімделеді. Сонан соң индивидтің жұмыс

қабілеті төмендей береді. Олай болса, студенттердің жұмыс қабілетін көтеру үшін,

сабақ барысында интерактивті әдістерді қолдану керек. Тиімді әдістердің бірі -

проблемалық оқыту әдісі.

Проблемалық оқыту әдісі негізінен екі функциясымен анықталады:

1. Ақыл-ой ізденісінің бағытын анықтау, яғни студенттердің проблемаларды

шешудің амалдарын іздестіруі.

2. Студенттердің жаңа білімді меңгерудегі танымдық қабілетін дамыту, оқу

әрекеті белсенділігін қалыптастыру.

Дәріс барысында оқытушы проблеманы талқылайтың сұрақтарды айқындап,

студенттердің ойлау әрекетін дамытатың жағдаяттар туғызу керек. Әрине, бұл

әдісті қолдануда оқытушынан көптеген ізденіс, негізгі және қосымша оқу

кұралдарымен танысып, өзіндік білімін үнемі жетілдіру талаптары тұрады.

"Проблемагіық оқыту" ұғымы 20-30 жж. кеңес және шетел мектептерінде кеңінен

тарады. Проблемалық оқыту американ философы, психолог және педагог Джон

Дьюидің (1859-1952) теориялық кағидаларына негізделеді, Д.Дьюидің

философиялық және психологиялық көзқарастары бойынша адам қиыншылықтарға

кездескенде шешім іздеп, әр түрлі жолдарын қарастыра бастайды. Д.Дьюидің

тұжырымдамасында мына сатыларды атайды: қиындықты сезіну; оны табу және

анықтау; оны шешудің жорамалын жасау; іс-тәжірибе арқылы жорамалды тексеру

мен басқалар.[2] Кейіннен "қиындық" термині "проблема" деп атала бастады.

Проблемалық оқыту дегеніміз – оқытушының басшылығымен проблемалық

ситуацияларды туғыза отырып, оны шешу жолында студенттердің белсенді дербес іс -

әрекетін қалыптастыру, мұның нәтижесінде білім, біліктер мен дағдыларды

шығармашылықпен игеру, ақыл - ой қабілеттерінің дамуы іске асады. Проблемалық

оқытудың мақсаты ауқымды: ғылыми таным нәтижелерін меңгеріп қана қоймай,

оны алудың жолдарын игеру; студенттің танымдық дербестігін қалыптастыру және

шығармашылық қабілеттерін дамыту; білім, білік, дағды жүйелерін меңгеру және

дүниетанымды қалыптастыру.[3]

Педагогикалық әдебиеттерде бұл құбылыстың бірнеше анықтамалары бар.

Айталық, «проблемалық ситуация» мен «оқу проблемасы» проблемалық оқытудың

негізгі ұғымдары. Оқу проблемасы ақыл-ой ізденісінің бағытын анықтайтын,

қызығушылықты оятатын меңгеру процесінің логикалық -психологиялық

қарама-қайшылықтарының көрінісі.

Педагогикалық проблемалық ситуациялар белсенді әрекет барысында, танымдық

жаңалығын, маңыздылығын баса көрсететін оқытушының қоятын сұрақтарының

көмегімен туады. Проблемалық ситуациялар оқу процесінің барлық кезеңдерінде

түсіндіру, бекіту, бақылау барысында туады. Оқытушы ерекше әдістемелік тәсілдерді

пайдалана отырып проблемалық ситуацияларды тудырады:

- ол қарама-қайшылықты тудырады да, одан шығудың жолын табуды

студенттердің еншісіне қалдырады;

- бір сұраққа әр түрлі көзқарас білдіреді;

- студенттерді салыстыруға, топшылауға, фактілерді сәйкестендіруге

итермелейді;

- анық сұрақтар қояды (негіздеуге, айғақтауға, логикалық талқылауға);

- проблемалық теориялық және практикалық тапсырмаларды анықтайды;

- проблемалық тапсырмалар қояды (әдейі қате жіберілген, уақыты шектелген,

сұрағы анық емес және т.б.).

Проблемалық оқытудың жалпы функциялары:

- студенттердің білімін терең ойлау, талдау, тұжырым жасау әрекеттерін

меңгеру арқылы дамыту;

- студенттердің білім жүйесі мен ақыл-ой және практикалық іс-әрекет

амалдарын меңгеруі;

- студенттердің танымдық дербестігі мен шығармашылық, қабілеттерінің дамуы;

- студенттердің дүниетанымының негізі болып табылатың диалектикалық -

материалистік ақыл-ойының қалыптасуы.

Арнайы функциялар:

- білімді игерудің шығармашылық дағдыларын тәрбиелеу (логикалық

тәсілдерді, жеке амалдарды пайдалану);

- білімді шығармашылықпен пайдалану дағдыларын тәрбиелеу (игерілген білімді

жаңа ситуацияда пайдалана алу) және оқу проблемаларын шеше алу;

- шығармашылық іс-әрекет тәжірибесін қалыптастыру және молайту (ғылыми

зерттеу әдістерін меңгеру, практикалық проблемаларды шешу).

Проблемалық оқыту барлық жағдайда бірдей тйімді бола алмайды. Практикада

көрсеткендей проблемалық оқыту процесі танымдық белсенділікті дамытуда, жаңа

білімді меңгеруде студенттердің әр түрлі білім деңгейін анықтап отыр.

Шығармашылықтың түріне сәйкес проблемалық оқытудың үш түрін бөліп айтуға

болады:

- біріншісі, теориялық шығармашылық студенттің өзі үшін жаңа ережені, заңды,

теорияны ашады. Мұның негізінде теориялық оқу проблемаларын қою және оны

шешу дағдыланады;

- екіншісі, практикалық шығармашылық: студенттің меңгерген білімін жаңа

ситуацияда қолдануы, құрастыруы, ойлап табуы негізінде практикалық оқу

проблемаларын қою және оны шешу мақсат көзделеді;

Проблемалық оқытудың барлық түрі студент іс-әрекетінің

шығармашылығымен, проблеманы шешудегі ізденіспен сипатталады. Оқытушы мен

студенттің өзара әрекетінің сипатына қарай проблемалық оқытудың төрт деңгейін

анықтауға болады:

- өзіндік емес белсенділік деңгейі - оқытушының түсіндіруін қабылдауы,

проблемалық ситуация жағдайында ақыл-ой әрекетінің үлгісін меңгеру, оқушының

өзіндік жұмысты орындауы, ауызша жауап беруі;

- жартылай өзіндік белсенділік деңгейі - меңгерген білімді жаңа ситуацияда

қолдана алу, оқытушының қойған проблемасын шешу;

- өзіндік белсенділік деңгейі - студент тапсырманы өздігімен орындау, жаңа

ситуацияда қолдану, кұрастыру, жорамалдарды дәлелдеу, өзіндік пікір айту;

- шығармашылық белсенділік деңгейі - студент логикалық талдауды қажет ететін

өзіндік жұмыстарды орындайды, жаңа амалдарды ашады, дербес шешім шығарып

топшылайды, психологиялық мәселелерді шешу жолдарын ұсынады.

Өзін-өзі тану пәнін оқытудағы шарттарды ескере отырып (әсіресе сүйіспеншілік сенім атмосферасы және ізгі әдістер пайдалану шарты) проблемалық оқыту әдісін қолданбаған жөн, себебі аудиторияда қарама-қайшылық туындап кету қаупі жоғары. жағдаяттар

17. «Өзін-өзі тану» сабағында білім беру кеңістігін диаглогтандырудың қажеттігін дәлелдеңіз.

\Балаға күштеп білім беруден гөрі, баланың білімге деген құштарлығын ояту ең маңызды мақсат.
К.Д.Ушинский
Сондықтан баланың білім алуға деген құштарлығын ояту үшін қазіргі заманда мұғалім көп ізденіп, сабақтың тиімді өтуіне жұмыс жасауы қажет. Білім сапасы оқушының білімге деген құштарлығымен, қызығушылығына тікелей байланысты.
Сабақ барысында оқудың белсенді әрекет әдістерін қолданудың нәтижелілігін осыдан көруге болады.
Сонымен, қазіргі заман талабына сай мұғалім «білім бұлағы» емес, «білім бұлағына» жеткізуші, яғни білім алу жетекшісі болуы тиіс. Осы кезде мұғалімнің талапқа сай оқушының білім алу белсенділігін жоғарылату мақсатында жаңа технологиялар меңгеруі қажеттілігі туындап отыр.
Жоғары технологиялар заманында адамға жан-жақтан түрлі ақпарат келіп түседі, сондықтан казіргі заман адамы ақпараттармен жұмыс жасай біліп, қажетін алып қолдана алу бейімділігін қажет етеді.Сабақ беруге және оқытуға барынша мақсатқа сай және креативті амалдарды дамытуда орталық аспект мұғалім мен оқушы арасындағы қарым - қатынастардың түсінікті болуы керек. Оқушылар диалог әдісін қолдана отырып, мысалы:талқылау, білімді бірлесіп құру, түсіну мен дағдыларды қалыптастыру арқылы білім алады. Әрбір сабақта оқушыларға сұрақтар қою арқылы, тақырып бойынша өз ойларын айтуға мүмкіндік беріледі. Диалогтік тәсілдің оқушылардың ашылуына, ойын жеткізуіне, сөздік қорының молаюына көмектесетінін түсіндім.Ғылыми зерттеу нәтижелері сабақта диалогтың маңызды рөл атқаратынын көрсетті. Мерсер мен Литлон (2007) өз еңбектерінде диалог сабақта оқушылардың қызығушылығын арттырумен қатар олардың білім деңгейінің өсуіне үлес қосатынын атап көрсетті. Зерттеулерде ересектермен интерактивті қарым - қатынас пен достарымен бірігіп жүргізілген жұмыстың балалардың оқуына және когнативті дамуына әсер ететіндігі айтылған.Выготский когнетиві дамудың оқушылар өздерінің«Жақын арадағы даму аймағында» (ЖАДА) жұмыс істесе жағдайда жақсаратынын атап көрсетеді. Диалог барысында оқушылар нәтижеге жету үшін күш-жігерін жұмсайтын және Мерсер(2000) сипаттағандай, білімді бірлесіп алуда немесе «пікір алмасу» барысында тең құқылы серіктестер болып табылады. Пікір алмасу оқушылармен диалог құру арқылы жүзеге асады.
Мектептегі практика кезінде 6- сыныпқа өткізген сабақтарымда көрініс тапты. Сабақтарымда оқушылардың қызығушылығын арттыру мақсатында, әр сабақтың тақырыбын ашуда дійексөзден кейін, әңгімелеуден( аңыз-әңгіме айту) кейін диалогтық оқыту әдісін қолдандым...Сыныпта сұрақ қою маңызды дағдылардың бірі болып табылады, себебі сұрақ дұрыс қойылған жағдайда сабақ берудің тиімді құралына айналады және де оқушылардың оқуына қолдау көрсетіп, оны жақсарта және кеңейте алады. Оқушылардың тақырыпты түсінуіне қол жеткізуі үшін мұғалімдер қолданатын сұрақтардың екі түрі - төмен дәрежелі және жоғары дәрежелі сұрақтар қолданылады.Кей кездері төмен дәрежелі сұрақтарды «жабық» немесе «дұрыс емес» сұрақтар деп те атайды. Олар жаттап алуға бағытталған және де оған берілген жауап бағаланады. Ал жоғары дәрежелі сұрақтар қойылғанда, оқушылар ақпаратты белгілі бір жолдармен қолдануға, қайта құруға, кеңейтуге, бағалауға және талдауға тиіс болады. Өзін-өзі тану сабақтарында жоғары дәрежелі сұрақтар қойылып, оқушыларға ой салуға негізделеді

Әңгімелесу – оқытудың диалогтық әдісі, мұғалім оқушыларға мұқият ойластырылған сұрақтарды жүйелі қою арқылы олардың жаңа оқу материалын меңгеруіне жағдай жасап, бұрын оқылған материалдарды қалай меңгергенін тексереді. Әңгімелесу - дидактикалық әдістің ескі түрі, оны Сократ шебер түрде қолданған, сондықтан әңгімелесу әдісін Сократ әдісі деп атайды. Оқу материалының мазмұны, оқушылардың шығармашылық танымдық қызметіне қарай дидактикалық процестегі әңгімелесу әдісінің көптеген түрлері бар. Олар: кіріспе немесе сабақтың тұсаукесерін ұйымдастыратын әңгіме, жаңа білімді жинақтаушы, жүйелеуші және бекітуші әңгімелер арқылы оқушылардың іс-әрекеттің жаңа түріне, жаңа білімді тануға дайындық деңгейі анықталады. Әңгімелесу әдісі оқушыны жаңа білімді алуға белсене қатыстырып, оны білім алу әдістеріне, мұғалім қойған сұрақтарға өз бетімен жауап беруге үйретеді. Қазақстен Республикасының педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының үшінші деңгей бағдарламасында әңгімелесу(диалог) арқылы оқытудың маңызы мен сұрақ қою техникасына қатысты мұғалімдердің ой-пайымы мен ұғым-түсініктерін өрістету ойластырылған. Әңгімелесу барысында мұғалім оқушылардың білімі мен тәжірибесіне сүйеніп, олардың жаңа білімді түсінуін, қорытынды жасауын жеңілдетеді. Бірлескен іс-әрекет арқылы оқушылар өздері еңбектеніп, ойланып жаңа білім алады. Білімді жинақтайтын, бекітетін әңгіме оқушылардан теориялық білімдерін, оны қолдану тәсілдерін жүйелеуге бағытталған. Оқушы өз білімін жаңа оқу және ғылыми мәселелерді шешуге қолданады. Барнс: «Сыныпта тіл қаншалықты қолданылса, оқушылардың оқуына соншалықты әсер етеді. Мұғалімді селсоқ тыңдағанда емес, вербалды құралдарды қолдану нәтижесінде, яғни,сөйлесу, талдау және дәлелдеу барысында жүзеге асады.» -деп көрсетеді. Оқыту барысында әңгімелесудің атқаратын ролінің маңыздылығын көрсететін дәлелдер жеткілікті. Яғни, әңгімелесу әдісінің артықшылықтары:

• оқушылардың тақырып бойынша өз ойларын айтуға үнемі қатыстыру арқылы оқу-танымдық қызметін белсенді етуі;

• басқа оқушылардың түрлі идеяларын тыңдауға үйрену арқылы, оқушылардың өз білімі мен идеяларын бағалай алуы, құрдастарының пікірін құрметтеуге үйрену;

• мұғалім үшін жақсы диагностикалық құрал, әр оқушының білімі мен пайымын байқауға болады;

• құрдастарымен, мұғаліммен қарым-қатынасқа түсуді үйрететін үлкен тәрбиелік күші бар.

• ес пен тілді дамытады, сабаққа қызығушылығы артады және барлық оқушыны сабаққа тартудағы тиімді әдіс;

Сұрақ қою арқылы мұғалім:
- оқушыларды тақырып бойынша және сындарлы сөйлеуге ынталандырады.
- оқушылардың шынайы қызығушылығы мен сезімдерін анықтайды.
- білімге құштарлықты дамытады және зерттеуге ынталандырады.
- оқушыларға білімін қалыптастыруға және вербалдандыруға көмектеседі.
- оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауына ықпал етеді.
- оқушыларға сыни тұрғыдан ойлауға көмектеседі.
- оқушылардың бір-бірінен үйренуіне, басқа оқушылардың идеяларын
құрметтеуіне және бағалауына ықпал етеді.

18. «Өзін - өзі тануды» оқытуда өсиет, аңыздарды іріктеуге және әңгімелеп беруге қойылатын талаптар

Рассказ в уроке играет огромную роль и имеет большую значимость для выявления внутренне присущих каждому человеку ценностей. Жизнь дает нам очень много разных историй и рассказов.Есть много сборников рассказов на нравственные темы. Используя

рассказы в своих уроках, можно очень эффективно проиллюстрировать, дать представление, понятие о той или иной человеческой ценности или какой-нибудь практической ее стороне. Народ Казахстана имеет богатую сокровищницу рассказов, сказок, легенд, уходящих корнями в нашу культуру и традиции^которые могут украсить своей нравственной глубиной любой урок.Безусловно, в помощь учителю в учебниках самопознания приводится множество содержательных рассказов и историй. Но, тем не

менее, педагог должен иметь в своей библиотеке собственную копилку нравственно-духовных сокровищ в виде рассказов, историй,легенд и сказок, которые он может рассказывать ученикам в качестве дара от себя лично, для еще более глубокого раскрытия темы урока. Ученики очень любят слушать такие истории и рассказы. Это могут

быть и случаи из жизни, истории, прочитанные в газетах, журналах,увиденные по телевидению.

.Педагоги рекомендуют подбирать рассказы и истории с учетомвозрастных особенностей учащихся в зависимости от уровня их интеллектуального развития и понимания. От 1 до 10 лет. У школьников в этом возрасте живое воображение. Они очень часто живут в собственном придуманном мире,где счастливо уживается и действительное, и желаемое. Им легкоповерить в то, что животные и деревья могут говорить, и волшебные

существа для них также привычны и обыкновенны, как и люди.Рассказываемые нами для этой возрастной группы детей истории, сказки должны стимулировать их воображение – драгоценныйдар детства. Здоровое воображение помогает развитию творчества,

что будет благом для ребенка всю его жизнь.

От 11 до 15 лет. По мере того, как ученик растет, воображениеиграет уже меньшую роль, и появляется желание узнать больше омире. В этом возрасте исторические или житейские рассказы болееинтересны и привлекательны.

От 15 лет и старше. Подростков интересует наука и техника,они ищут всемудоказательства и не удовлетворяются сказками илиантастическими легендами. Подходящими для них являются увлекательные реалистичные, научно-популярные рассказы, биографиивеликих людей.

Рассказывание историй

1. Дает знания детям.

2. Помогает развивать умение слушать и концентрировать внимание.

3. Создает связь между слушателями и рассказчиком.

4. Помогает стимулировать творческие способности и воображение.

5. Способствует расслаблению, создает хорошее настроение иощущение радости.

6. Дает учащемуся возможность запомнить ценности, которымего учат

7. Помогает развить хороший характер.

Выбор рассказа. Выбирая подходящую историю, мы должныучитывать, что школьники любят, а что - нет, в зависимости от возраста, как уже сказано, но необходимо также принимать во вниманиеи пол ребенка. Мальчикам наибольщее удовольствие доставляют захватывающие приключенческие истории и фантастика. С другойстороны, девочкинастроены более романтично и выбирают болееспокойные и добрые рассказы, отличающиеся высокими эстетическими качествами. Девочкам также нравятся истории со счастливымконцом. Однако, как и все в жизни, дети отличаются друт от друга,

и потому вкусы у них бывают разные. И еще к одному фактору учитель долженвнимательно относиться - к семейным обстоятельствамдетей. Например, на детей из неблагополучных семей производяттяжелое впечатление и вызывают отрицательную реакцию рассказы, показывающие сравнение между счастливой семейной жизнью

и жизнью ребенка, который чувствует себя отвергнутым или нелюбимым.

Поэтому учителя должны очень внимательно и чутко подойти кподбору рассказа с учетом следующих рекомендаций:

1. Выбирайте истории в соответствии с общими представлениями и интеллектуальным развитием ребенка.

2. Продолжительность рассказа зависит от возраста слушателя.К примеру, самые маленькие ученики не смогут так долго сосредотачиваться, как старшие.

3. Выбирайте истории, совместимые с семейными обстоятельСТВаМИ уЧаЩИХСЯ.

4. Рассказ должен иллюстрировать и подчеркивать значениеценности, которой в данный момент учат, тогда не придется тратитьна ее объяснение слишком много слов. Рассказ также должен служить той цели, к которой стремится учитель.

5. Рассказ должен не только способствовать восприятию ценностей для здоровогоразвития ученика, но и стимулировать способНОСТИ К ТВОрЧеСТВу

Источниками рассказов могут служить фольклор, мифология,исторические книги, жизненные ситуации, жизнеописания святых,знаменитых людей, притчи, сказки, стихи, басни, праздники, наследие великих учителей человечества..

Техника рассказа:

1. Учитель должен уметь пересказать историю, не читая ее покниге, очень артистично, с паузами и сменой интонаций в нужныхместах. Повествование должно течь гладко, в необходимой последовательности, без пропусков важных событий или лиц.

2. Рассказчик должен приспосабливаться к уровню слушателей. Например, если он рассказывает младшим школьникам о животных, умеюпііих разговаривать, следует передавать это так, как будто они действительно умеют говорить, в противном случае рас-

сказ не убедит детей.

3. Чтобы история дошла до сознания школьников и увлекалаих, учитель должен не только в совершенстве знать и понимать ее,но она должна нравиться и ему самому. Бесполезно рассказыватьистории, которые вас не трогают, которые вам безразличны, так какони не будут иметь большого воздействия на слушателей.

4. Пользуйтесь возможностями голоса, изменяя его громкость,тон и интонацию, чтобы помочь игре воображения учеников.

5. Для того чтобы сделать рассказ более живым, используйтежесты и мимику.

6. Пользуйтесь учебными пособиями, чтобы увлечь, заинтересовать, пробудить воображение у слушателей. Наглядные пособиятакже помогут школьнику надолго запомнить историю.

7. И самое главное - учитель должен применять на практике все, чему он учит, в противном случае это никогда не будет убедительно для учащихся. Чтобы объяснить, какой вкус имеет конфетка,надо ее сначала съесть!

19. Оқытудың жаңа ақпараттық тахнологиялары тұрғысынан компьютерлік құралдарды талдаңыз

Ақпараттық-коммуникациялық құзыреттілік — жалпы білім беру мақсатындағы басты басымдықтардың бірі. Өмірдің өңі өзгеріп, ақпараттық іс-əрекеттің рөлі артады, соның ішінде адам ақпаратты өз бетімен белсенді түрде өңдеп, технологиялық құралдардың көмегімен күтпеген жағдайлардан оңтайлы шешім табуға тырысады. Қазіргі заман талабына сай адамдардың мəлімет алмасуына, қарым-қатынасына ақпараттық- коммуникациялық технологиялардың кеңінен қолданысқа еніп, жылдам дамып келе жатқан кезеңінде ақпараттық қоғамды қалыптастыру қажетті шартқа айналып отыр. Осы орайда келешек қоғамымыздың мүшелері — жастардың бойында ақпараттық мəдениетті қалыптастыру қоғамның алдында тұрған ең басты міндет. Ақпараттық мəдениеттi дамыту дегеніміз — өз қызметтерiн жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн пайдалану; жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерi туралы бiлiм; коммуникациялық қызметтердi пайдалану дағдысы; бiлiм беру процесiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, педагогикалық программалық құралдарды қолдану жəне оларды өз қызметтерiмiзге сəйкес бейiмдеп пайдалану. Оқытушы — ақпараттанушы емес, студенттің жеке тұлғалық жəне интел- лектуалды дамуын жобалаушы. Ал бұл оқытушыдан жоғары құзырлылықты, ұйымдастырушылық қабiлеттiлiктi, студенттерді қазiргi қоғамның түбегейлi өзгерiстерiне лайық бейiмдеу, олардың зерттеушiлiк дағдыларын дамыту бағыттарын талап етедi. Ақпараттық мəдениеттi дамыту қазiргi педагогтың ақпараттық құзырлығына қойылатын талаптарына сай анықталады: Қазiргi бiлiм беру жүйесiндегi ақпараттық кеңiстiк туралы бiртұтас түсiнiктi қалыптастыру (бүкiл əлемдiк ақпараттық ресурстарға бағдарлау, ақпараттарды iздеу алгоритмi мен ақпараттарды талдау синтетикалық тұрғыдан өңдеу əдiстерiн меңгерту).

Ақпараттық (дербес жағдайда, компьютерлiк) сауаттылық: оқу-əдiстемелiк, озық тəжiрибелердi зерттеу, ғылыми-зерттеу нəтижелерiн түрлендiру мен технологияларды қолдану əдiстерiн меңгерту; қолданбалы бағдарламалық құралдарды меңгерту; жаңа бағдарламалық құралдарды меңгерту.

Өз қызметтерiнде жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн пайдалану: жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерi туралы бiлiм; коммуникациялық қызметтердi пайдалану дағдысы; бiлiм беру үдерісінің ерекшелiктерiн ескере отырып, педагогикалық бағдарламалық құралдарды қолдану жəне оларды өз қызметтерiмiзге сəйкес бейiмдеп пайдалану.

Ақпараттық-коммуникациялық технология (АКТ) пайдалану пайдалылығының критерийі келесідей: компьютерлік технология осы технологияны қолданбаған жағдайда алынбайтын оқу нəтижелеріне қол жеткізу үшін тиімді. Ол оқу нəтижелеріне дағдыларды əдеттенгенше машықтандыру, студенттердің қызығушылықтарын, ой белсенділігін жəне жұмысқа қабілеттілігін арттыру, студенттердің əрекеттену жылдамдығын жəне күрделілік деңгейін бақылау, түпкілікті жəне аралық нəтижелерді бақылау болып табылады.

Компьютерді оқу əрекетінде қолданудың негізгі нұсқалары: дидактикалық материалды жасақтау, дайын бағдарламалық құралдарды қолдану, оларды студенттер мен оқытушылардың өздері дайындауы. Сонымен қатар ақпаратты технологияларды меңгеру деңгейі əр түрлі: оқытушының жай жұмыс дағдыларынан бастап, жоғары дəрежелі тұтынушының деңгейіне дейін. Меңгеру деңгейі неғұрлым жоғары болса, педагогтың түпкілікті өнімге қосатын үлесі соғұрлым жоғары болмақ, яғни ақпараттық құзыреттілігі өскен сайын оқытушы дайын электронды өнімді «тұтынушы» деңгейінен «жасақтаушы» деңгейіне көшеді. Электронды материалдарды пайдаланудың əр түрлі тəсілдерін қарастырып көрейік.

Электронды кестелерді қолдану. Атап айтқанда, информатикамен кіріктірілген сабақтарда электронды кестелерді пайдалана отырып, Excel электронды кесте редакторының көмегімен графиктер тұрғызуға болады.

Интерактивті тақтаны қолдану. Оның көмегімен оқыту əдеттегі білім беру əдістеріне ұқсамайды, алайда сабақты оңтайлы өткізу негіздері бір. Интерактивті технологияларды пайдалану тиімділігі оқытушының өзіне, оның тақта мүмкіндіктерін қалай пайдаланатынына, студенттер мен өзіне қалай жол ашатынына байланысты.

Оқытушының сабақта ИТ (интерактивті тақта) қолданып, жұмыс істеуінің негізгі формалары: дайын материалдарды көрнекі түрде ұсыну немесе толықтыру, студенттердің өзіндік жұмыстарының нəтижелерін көпшілік талқысына салу, алдын ала дайындалған материалдар (тест, сызбалар, суреттер) бойынша бақылауды ұйымдастыру.

Таныстырылымдар жасау. Бұл студенттер мен оқытушының арасында ақпараттық технологияны қолданудың кең таралған тəсілі. Сабақта оны қолдану артықшылықтары мынадай: студенттерге алдын ала тексерілген мəтін беріледі, оған сызбалар, суреттер, фотосуреттер, анимация əсерлері оңай кіріктіріліп отырады. Сауатты құрылған таныстырылым сабақты өнімді өткізуге мүмкіндік береді. Алдын ала дайындалған бірізді қадамдық материал сабақтың жылдамдығына əсер етіп, əрбір аралық қадамға оралуға мүмкіндік береді. Егер таныстырылымға бірегей, стандарт емес материал енгізілетін болса, ол студенттер үшін қосымша білім көзі болып табылады, оларды өз бетімен зерттеулер жүргізуге, жаңа ақпаратты іздеуге итермейлейді.

Электронды оқулықтар, құралдарды пайдалану. Электронды оқулық оқу ақпаратының мультимедиалық қайнар көзі болып табылады, ол оқытушыны толығымен немесе жартылай алмастыра алады. Компьютерлік оқулық студенттің əр «жетістігі» мен «олқылығын» есінде ұстайды.

Тестпен жұмыс істегенде дұрыс жəне бұрыс жауаптар белгіленеді, тақырыптарды өтуді автоматты түрде қадағалау мен тексеру жұмыстарының қызметі іске қосылған. Электронды оқулықты үйде де қолдануға болады: өз бетімен тақырыпты талдап, материалды бекітіп тапсырма жаттықтырғышымен жұмыс істеп, өзін-өзі тексеруге мүмкіндік береді. АКТ қолдану арқылы пəнді оқыту тиімділігі артады. Ақпараттық технологиялар ақпаратқа қол жеткізуді жеңілдетіп қана қоймай, оқу іс-əрекетінің нұсқалылығының мүмкіндіктерін кеңейтіп, студентті белсенді жəне тең құқылы қатысушы деп қарайтын білім беру жүйесін құруға мүмкіндік береді. Мұның мынадай қосымша артықшылықтары да бар: уақыттың үнемделуі, көрнекілігі, бейнелілігі, материалды ұсыну түрлерінің тез алмасып отыруы, олардың электронды түрде жинақталып, сақталуы. Ақпараттық технологияларды қолданып өтетін сабақтар саны артқан сайын студенттердің ақпараттық мəдениеттілігі жоғарылап, АКТ білім беруші жəне кіріктірушілік маңызын түсіне бастайды, оқуға түрткі болады. Бұл студенттердің танымдық үрдісін белсендіріп, ойын (кеңістіктік, алгоритмдік, түйсіктік, шығармашылық, теориялық) дамытады, оңтайлы шешім табу, эксперименттік-зерттеушілік іспен айналысу біліктілігін қалыптастырады, оқу үрдісінің нəтижелілігін көтереді. Жаңа ақпараттық технологиямен орындалатын қызмет өзінің кез келген нақты формасында тиімдірек орындалады, адам өркениетті бола бастайды. Болашақ мамандарды ақпараттық-коммуникациялық технология негiзiнде дайындауда келесi қағидалар негiзге алынған:

· вариативтiлiк — əрбiр бiлiм беру қызметкерлерiнiң жасақтаған материалдарына сəйкес бiлiктiлiктi көтеру жүйесiн бағыттайды;

· болашаққа негiзделген — күтiлетiн нəтиженi анықтайтын кезеңдiк бағдарламалардың бағытын орнықтырады жəне жеке тұлғаға бағытталған курстың жалпылама мақсатын анықтайды;

· рефлексивтi-креативтi — жаңа ақпараттық технологияларды меңгерту бiлiмдерiн ұйымдастыруда курстың бағыты даралық-шығармашылық негiзге бағытталуы қажет;

· эргономикалық — нақтылы мəселелердi үйренуге қажеттi уақыт мөлшерi талап етiледi;

· iзгiлiктiлiк — бейiмделген оқыту жүйесiн құруды талап етедi, бiлiктiлiктi көтеру жүйесiнiң құрылымы мен нақтылы нəтижесiн анықтау;

· тəжiрибеге бағытталған — оқыту көздерiнiң бiрi ретiнде оқытушылардың тəжiрибесiн қолдану ой-пікірі жүзеге асырылады жəне нақтылы iс-əрекеттер бойынша тыңдаушылардың танымдық үдерістерінің өзара байланыстылығы мен олардың жеке тұлға ретiнде қалыптасу деңгейi анықталады;

· жекелеген кеңес беру — тыңдаушыларға кеңес беру ұсынылады. Ол мына бағытта жүргiзiледi: əрбiр тыңдаушының өзiндiк ерекшелiгiн ескере отырып, қойылған нəтижелерге жетуге байланысты игерiлетiн мəселелердiң мазмұны мен оған қолданылатын тиiмдi əдiс-тəсiлдердің болуы.

Жалпы алғанда ақпараттық технологиялар «адамның компьютер жүйесіне интеллектуалдық кірігуі кезіндегі ақпаратты өңдеудің модельдері, əдістері мен бағдарламалық құралдарының жиынтығы» деп қарастырылады [1].Елдің кадрлық өзегін қалыптастырып, дамытатын маңызды іргелі салаға білім саласы жататыны белгілі, олай болса оны ақпараттандыру бірнеше жылдар қатарынан қарқынды жүріп келеді. ақпараттық-коммуникациялық технологиялар келесі мүмкіндіктерді ұсынады: қолданыстағы білім беру технологияларының (мысалы, бейнелі дəрістер, компьютерлік практикум, виртуалдық семинарлар, тақырыптық желілік форумдар, конференциялар технологиялары, электронды тест т.б.) жетілген аппараттық-бағдарламалық қамсыздығы болып табылады; қолданыстағы білім беру технологияларының жаңа сапалы деңгейге көшуін қамтамасыз етіп, жаңа формалардың дүниеге келуіне түрткі болады (мысалы, кіріктірілген электронды курстар, қашықтан оқыту); студенттер келешек кəсіби іс-əрекеті үшін жаңа ақпараттық технологияларды меңгерудің қаншалықты маңызды екенін түсініп, оқу-білім саласындағы оқу іс-əрекетінің эмоциялық- құндылықты бағасы артады; болашақ мамандардың кəсіби жəне ақпараттық құзыреттілігін кешенді түрде қалыптастырып, қоғамның дамуындағы қазіргі заманға лайық кезеңді қамтамасыз етеді.

20.Өзін-өзі тану бойынша практикалық сабақтарды жүргізудің ерекшеліктерін сипаттаңыз

Мектептердегі практикалық жұмысты қорыта келе, олардың ішіндегі ең маңыздыларын бөліп көрсетуге мүмкіндік туды. Олар, атап айтар болсақ: жағымды күй, дәйек сөздер, әңгімелеу (өсиет-әңгіме), шығармашылық топтық жұмыс, музыка және хормен ән айту. Оларды мұғалімнің сүйіспеншілігімен, оның педагогикалық шеберлігімен және терең рухани-адамгершілік сезімімен қолдана білу, оқушыларға да, педагогтің өзіне де өзін-өзі тану сабағының сиқырын сезінуге мүмкіндік береді.

Жалпыадамзаттық құндылықтар туралы көптеп айтылуда, бірақ оны тәжірибеде қолдану көбінің қолынан келе бермейді. Әсіресе мұғалімдер үшін шынайы өмірінде құндылықтарды қолдану, жүзеге асыру аса маңызды. Себебі, мұғалімдер оқушыларды өз өмірімен, өз үлгісімен, өзінің кеңестері мен құнды сабақтары арқылы, бір-бірімен қарым-қатынасы арқылы оқытуға тиіс. Ішкі ар-ождан дауысына ілесе отырып, біз бейбіт, тыныш өмірге қол жеткіземіз және бұны сүйіспеншілікпен өмір сүру мен әрекет етуге негіз ретінде пайдаланамыз. Ішкі жағымды күйдің мақсаты, тыныштық өзіміздің ішімізде, тереңде екенін түсіндіру. Ал біздің жүрегіміз, бұл – ар-ұждан мекені, міне оны біз сол жерден табуға, соған құлақ түруге тиіспіз.

Жағымды ойлау дегеніміз, бұл – адамның жақсы-жаман ойларды ажыраты білу қабілеті. Жағымсыз жағдаяттардан біз жағымсыз ойлар мен жаманшылықтарды тартпай, керісінше олардан сабақ алуға, тәжірибе жинауға тиіспіз. Әлемнің шексіз де үлкен екенін және оның сізге қандай қатынас жасайтыны тек сізге ғана тәуелді екенін түсінгеніміз жөн. Міне, тек жақсыны қабылдап, жаманнан арылу – жағымды күйдің басты мақсаты. Ал жағымды күйдің әдістемелік тәсілдері жағымды күйге тез енуге және өз өмірімізді үйлесімді етуге алып келеді.

Шаттық шеңбері, жағымды күй, дәйексөз, топтық ән айту мен музыка және басқа да әдіс-тәсілдер оқушылардың бойында тұрақты адамгершілік, рухани құндылықтарды, бірінші кезекте жағымды ойлауды қалыптастыруға бағытталған. Психологтардың айтуынша, жағымды ойлау үдерісінде адам жағымсыз ойлардан, күйзелістерден арылып, тап болған қиындықтарын ұмытады. Ал өз кезегінде жағымсыз ойлар біздің қылықтарымызға, мінез-құлқымызға, көңіл-күймізге және тұтастай өмір салтымызға кері әсерін тигізеді. Ішкі дауысына ере отырып, адам түрлі қиыншылықтарға деген психологиялық тұрақтылықты меңгереді. Сонымен, үнемі жағымды күйде бола отырып, адамда жағымды ойлар қалыптасады да, ол өз-өзімен және қоршаған ортамен үйлесімділікке қол жеткізеді. Үйлесімділік пен жан тыныштығына жету үшін ақылды тазалау мен тынышталдыру қажет.

Жағымды күй тәсілдерін кейде, медитациямен шатастырып жатады. Медитация адамның өзінің ішкі әлеміне қалтқысыз үңілуін, барлық рухани назарын жан дүниесіне бағыттауын, сананың өзіндік мазмұнға терең батуын білдіретін ұғым. Медитация кезінде сананың күйі өзігереді, оған кәдімгі тәжірибеде кездеспейтін аян беру, көріпкелдік секілді өзгеше сезімдік күйлерді бастан кешіру тән. Ал өз кезегінде, ішкі жағымды күйген ену әдістемелік тәсілі интелектуалдық немесе физикалық жүктемелерден (мәселен, оқушылар өзін-өзу тану сабағына математика немесе денешынықтыру сабақтарынан кейін келетін болса, оларды тынышталдырып, жағымды күйге енгізу) оқушылардың әмоциялық қозуын, геипер белсенділігін бәсеңдету үшін қолданылады. Осы әдістемені қолдану кезінде назар баланың тек өзіне бағытталады. Жаттығу барысында оқушылар болмысты жағымды

кабылдау күйін сақтап отырады. Жағымды күйге келтіруге бөлінетін уақыт - 2-5 минут. Оқушыларды сабырлы қалыпқа біртіндеп түсіру мақсатында тыныш, баяу музыканы таңдап aлy ұсынылады. Музыка оларды белгілі бір дәрежеде жағымды күйге түсіріп, өте жақсы тыныштандырады.

Мұғалімнің көңіл-күйінің маңызы зор. Оның өз бойында да терең ішкі тыныштық пен тепе-теңдік болуы кажет, сонда ғана балаларды осы күйге келтіре алады. Тәжірибе белсенді динамиканы талап ететін психологиялық ойындар мен тәсілдерді қолдануда өте сақ болу керектігін көрсетуде. Себебі, белсенді қозғалыс пен әмоциялық әсерленуден кейін ақыл, одан да зор белсенділік танытады.

Сонымен қатар, жағымды күйге ену тәсілін қолданғанда, оқушылардың омыртқа жотасының түзу әрі тік болуын қадағалау қажет. Еңкейіп отырғанда, шаршау мен ауырсынуды сезінеміз. Тік отыру үнемі жүректі сезінуімізге ықпал етеді.

Маңызды фактор, ол – тыныс алу. Жағымды күйге ену тәсілі ретінде, тыныс алу техникасын пайдаланған орынды болады. Тыныс алу «Тыныс алу-Тыныс шығару» екпінінде болғаны жөн, бұл – «Мен және менің жүрегім – бір» дегенді білдіреді. Тыныс алу техникасында біз «Бір-Екі» деп санауды немесе «Жоғары-Төмен» деген сөздерді қолдана аламыз. Демімізді бақылау арқылы біз терең демалуға үйренеміз. Осылайша біз өз тәнімізді де бақылай аламыз. Егер тыныс алуымызға назар аударуға үйренсек, өз әмоциямызды да, денсаулығымызды да, тіптен мінезіміз бен тағдырымызды да басқара алатын дәрежеге жетеміз.

Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, сабақтың басында тыныштыққа назар аударудың қаншалықты маңызды екенін білеміз. Сондықтанда сабақты тыныштықтан бастап тыныштықпен аяқтау аса қажет. Сондай-ақ, сыныпта топтық және шығармашылық жұмыстарды тыныштықта орындаған жөн, себебі біз өз ойларымызды емес, іштегі тереңде жатқан шабытымызды тыңдауға үйренуіміз қажет. Осылайша өз-өзіңе құлақ түру, ерекше шығармашылық тудыруы мүмкін, мысалы сурет салу немесе қанадй да бір мәселені шешу барысында. Шығармашылық жұмыс кезінде баяу музыка қосу керек, ән айту орынсыз, себебі әннің сөздері оқушыларды шығармашылық істен алаңдатады.

Ақылды тыныштандырудың тағы бір тиімді әдісі, бұл – Нұрға шоғырлану.

Сабақ барысында оқушылардың өз бойындағы тыныштыққа бойлауына олардың назарын аударған дұрыс. Мұғалімнің сабырлы қимылы мен даусы оқушылардың ешқандай артық әмоциясыз және жеке басының жағымсыз әсерінсіз әңгімеге қатысып, талдау жасауы үшін тынышталған ақылмен сабақты бастауға, жағымды күйге түсіруге дайындалуда зор ықпал етеді. Ол үшін ақылды артық ойдан босатып, оны жағымды күйге келтіру керек.

Психологтар оқушылардың күн сайын бірнеше минут тыныштықта отыруын қолдап отыру керек дейді. Бұл тәжірибе оң нәтижесін берді. Оған үнемі жаттығып отыру сабырлықка, естің жақсаруына, зейін қоюға бейімділігіне, өзін-өзі бақылауына, байсалдылықка және интуицияның жақсаруына ықпал етеді. Әр сабақты жағымды күй сәтімен бастап, аяқтаған жақсы. Оқушылар өздеріне берілген білімді жақсы кабылдайды, сабақта өздерін жақсы ұстайды.

Сабактың басында жағымды күйге келу әдісін қолдану тәжірибесі келесідегідей көрсеткішитердің айтарлықтай жақсарганын көрсетті:

тәртіп;

өзін-өзі қадағалау

денсаулық

акылдың байсалдылығы

зейін кою

интуиция

есте сақтау

басқаларға деген сүйіспеншілік

ішкі тыныштық

Дәйексөздер

“Адам нені ойласа, өзі де сондай болады”. Оқушылардың ойларын нақты сабаққа сәйкес әңгімелеп айту арқылы неғұрлым аскақ нәрселерге бағыттау жолын табу қажет.

Мұғалім сабақтың мақсатына сәйкес келетін нақыл сөзді тақтаға жазып қоюы керек. Балалар оларды есте сақтау, түпкі санада сақталуы үшін бірнеше рет дауыстап айтады немесе дәптерлеріне жазады. Сабақ жоспарына күрделі емес, бірақ терең мағыналы дәйексөздер немесе мақал-мәтелдерді оқулықтан ендіру қажет, бұлар оқулықта бір сабақ үшін тым көп ұсынылған. Мұғалім осылардың ішінен сабақ тақырыбына неғұрлым сай келетінін таңдау керек. Бұл дәйексөз қысқа болуы мүмкін, бірақ сабақта өтетін басты құндылықтың мәнін нақты әрі терең білдіретін болуы тиіс. Кейде мұғалім шығармашылықпен өзінің түйсінуі бойынша сабаққа келетін өз дәйексөзін таңдауы мүмкін.

“Егер бастағанда ештеңе шықпаса, онда талаптаныңыз, талаптаныңыз, тағы да талаптаныңыз.”

“Сүйіспеншілік береді және кешіреді, эгоизм алады және ұмытады.”

“Бәрін сүй, бәріне қызмет ет”

“Бәріне көмектес, ешкімді ренжітпе”

“Өзіңе әділ бол, сонда басқаларға жалған сөйлемейсің”.

Осылайша, психологтердің пікірінше, жақсы пікір айту мен дәйексөздердің окушыларға жағымда әсері келесідей түйінделеді:

1) Денсаулықты жақсартады.

2) Шабыттанудың ішкі қайнар көзіне сенімді дамытуға көмектеседі.

3) Өзіне сенімділікті дамытуға көмектеседі.

4) Қауіпсіздікті және игілікті сезіндіреді.

5) Нақты пәнге ойын тұрақтандыруға көмектеседі, осылайша ақыл калыптасады.

6) Жағымды ойлауға түрткі салады.

7) Қарапайымдылықты сіңдіреді.

8) Қорқынышты сейілтуге көмектеседі.

9) Даналық пен турашылдыкты дамытады.

10) Интуицияны ынталандырады.

Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, оқытудың әдістемесі ретінде жағымды ойлау мен дәйексөздерді күнделікті өмірде де қолдану оқушылардың түпкі саналарын тазартады, ең соңында, бүкіл қоғамның ұжымдык ойлауына, әлеуметке жан тыныштығы мен үйлесімділікті әкелетінін сеніммен айтуға болады.

Жатталған және көркемдеп оқылған асқақ дәйексөздер, мақал-мәтелдер немесе өлеңдер – бұлардың бәрі түпкі санада қалады және өскелең ұрпақтың күнделікті өмірде жақсы ойлау, шыншыл сөйлеу және жақсы әдеттерінің дамуына себепші болады.

Дана дәйексөздер сүйіспеншілік, жанашырлық және ризашылық сезімін тудырады. Жағымды ойлау мен сөйлеу өз күшіне сенімділікті дамытуға көмектеседі, қоркынышты сейілтеді, даналықты оятады, денсаулық пен бақыт әкеледі

21.Өзін-өзі тануды оқыту үдерісінде қалыптасатын құндылықтар жүйесін сипаттап беріңіз

Құндылықтар туралы мәселені алғаш рет Сократ көтерді және өз философиясының негізі етіп алды, және оны игілік тұрғысында қарастырды. Ойшыл Сократ: «Өзгені тану үшін өзіңді-өзің таны» деген болатын, қазіргі біздің «Өзін-өзі тану» пәні Сократ ілімінің үйлесімді жалғасы іспеттес.

ХХ ғасырдың 80-90 жылдарында педагогикада жалпыадамзаттық құндылықтарды білім мазмұнына мақсатты түрді енгізу мәселесін И.Я. Лернер, В. Оконь, Л.Я. Зорина және т.б. қарастырған.

«Құндылық» категориясын зерттейтін жалпы философия саласы болып табылады. «Құндылық» категориясы қоғамдық санада берік бекіген адами, әлеуметтік және мәдени мәні жоғары өмір құбылыстары туралы ұғымдарды біріктіреді. Ал ол құндылықтарды әрбір адам өздігінен жүргізетін жұмыстары нәтижесінде ғана «иелене алады». Көп жағдайда сыртқы әлеуметтік әрекет құрылымын меңгеру арқылы жүзеге асатын мұндай «иеленудің» негізгі механизмі ретінде интериоризация (адам психикасының ішкі құрылымын қалыптастыру процесі) деп аталады.

«Өзін-өзі тану» пәнінің мақсаты – болашақ мамандардың ізгілікті дүниетанымын дамыту, олардың ішкі потенциалының қабілетін. Оқу материалдары жүйеленіп беріледі.

Жоғарыда аталған тақырыптар «Өзін-өзі тану» үдерісінің түйінді бағыты болып табылады, өйткені адам туралы пән. Адам болып өмірге келу аз, сол адамға лайық өмір сүру қажет. Сондықтан да «өзін-өзі тану» пәні мұғалімінің кәсіби міндеті – Адам болу [3].

Бүгінгі таңда құндылықтарға бағытталған материалдарды білім берудің базалық мазмұнына енгізу мәселесі рухани-адамгершілік және жалпыадамзаттық құндылықтарды жаңғыртуға байланысты өзекті мәселеге айналып отыр. Сондықтан Т.И. Петракова құндылықтар жүйесінің жіктемесін өз зерттеуінде құндылықтарды үш түрге бөліп қарастырған:

Табиғи құндылықтар – бұл адамның табиғи күші мен жан-дүниесінің қабілетілігі құндылықтары: яғни ақыл-ой, сезім, күш-жігер (ақылдың айқындығы, ойдың ұшқырлығы, сезімнің тазалығы, естің сенімділігі, күш-жігердің қайраттылығы).

Жүре пайда болған құндылықтар – бұл адамның интеллектуалды және адамгершілік тұрғыдан дамуы барысында меңгерген құндылықтар (әдептілік, сыпайылық, сыйластық, жанашырлық, кеңпейілділік, ақкөңілділік, сабырлылық және т.б.)

Абсолюттік жалпыадамзаттық құндылықтар – ол уақытқа бағынбайтын, ешқандай ортамен, қоғаммен шектелмейтін, бүкіл адамзат үшін маңызы зор құндылықтар.

Мәңгілік (абсолюттік) жалпыадамзаттық құндылықтар тұлғаға рухани-адамгершілік білім берудің негізгі өзегі болып табылады. Мәңгілік жалпыадамзаттық құндылықтар табиғи және жүре пайда болған құндылықтарды да қамтиды. Өйткені жалпыадамзаттық құндылықтар тұрғысынан алғанда олар адами қасиеттер болып табылады. Мәңгілік жалпыадамзаттық құндылықтар адам бойына тумысынан берілген сый және олар адамның рухани дамуының барлық кезеңіне нәр болады. Барлық жалпыадамзаттық құндылықтар – бір адамдықтың қыры:

Ақиқат құндылығы – интеллектуалды аспекті;

Қиянат жасамау құндылығы – рухани аспекті;

Сүйіспеншілік құндылығы – адамгершілік аспекті;

Ішкі тыныштық құндылығы – эмоциялық аспекті;

Дұрыс әрекет құндылығы – физикалық аспекті.

Сондықтан, Ақиқат, Дұрыс әрекет, Тыныштық, Сүйіспеншілік, Қиянат жасамау сияқты адамгершілік құндылықтарды жете түсінгісі келетін кез келген адам, осы құндылықтарды іс жүзінде қолданып, оларды адал ниетпен және ақ пейілмен таратса, сол адамды нағыз білімді адам деп атауға болады.

Жалпы аталған құндылықтар адамның ұлтына, нәсіліне, тұратын ортасына және діни, мәдени тиістілігіне байланыссыз және уақытпен шектелмейді. Олар адам руханияты мен мәдениетінің бірыңғай негізін құрайды. Өзін-өзі тану сабағында дамитын құндылықтар жүйесі оқушылардың бойындағы адамгершілік қасиеттердің дамуымен тікелей байлансты.Атап айтқанда,

Ақиқат құндылығы

Бастауыш буын: шындықты айту, тек қана жақсы сөйлеу және қажеттіні айту, жақсыны көру, қарапайымдылық, білімге қүштарлық.

Орта буын: білімді іздену, ойдың, сөздің және істің бірлікте болуы, барлық жағдайда жақсыны көре білу, қарапайымдылық, өз-өзіңе деген адалдық болуы керек, жаман мен жақсыны айыра білу, патриот болу.

Жоғаргы буын: ақикатты өз-өзінен іздеу, уақытша және өмірлік нәрсені ажырата білу, білімді іздену, барлық діни ағымдарға кұрметпен қарау, өз-өзіне сену, жауапкершілік

Сүйіспеншілік құндылығы

Бастауыш буын: жануарларға, отбасына, барлығына сүйіспеншілікпен қарау,

өзімшілдік болмау, достарына көмек қолын соза білуі.

Орта буын: кешіре білу, адалдық, риясыз қызмет ету, қайғыра білу.

Жоғаргы буын: көңіл ауу және сезгіштік, жомарттык, ізгілік. Сүйіспеншілік - көпкырлы алмас сияқты барлық оқушылар үшін сэйкес қырын табу керек.

Дұрыс іс-әрекет

Дұрыс іс-әрекет - ақиқат негізінде сүйіспеншілікпен әрекет ету.

Бастауыш буын: шындықты айту, қарым-қатынасты бұзбау, жанжалдаспау, денсаулық және тазалықты сактау (тек қана тәннің тазалығы емес, жанның тазалығы да қажет: таза ой, жақсы көңіл-күй), ата-анаға, мұғалімге, үлкендерге деген кұрмет, тыңдау, батылдық.

Орта буын: жақсы әдет, ұкыптылық, өсек айтпау, шындық айту, басқалар

жайлы жаман сөз айтпау (әсіресе жайлы өзі жок жерде), үкыпты болу, жағымсыз әдеттердің қауіпті екенін түсіну, дұрыс тамақтану, өзіне сенімділік, әділеттілік, отбасындағы, мектептегі өзінің парызын орындау.

Жоғаргы буын: сүйіспеншілікпен және махабатпен, жауапкершілік және тәртіппен жұмыс атқару, өзінің бос уақытын тиімді пайдалану, қалаулары (тамақ, ақша, қуат) үшін жоғары шектілік, әлеуметтік және азаматтык жауапкершілік, шынайы көшбасшы қасиеті, әділдік, қоғамға риясыз қызмет ету. Біз тэн емеспіз, осы тәнде тіршілік ететін рухпыз.

Жан тыныштығы

Бастауыш буын: сыпайы, ашуланбайды, тыныштықта отыру тән, көңіл аудару.

Орта буын: дұрыс ырғақты демалу, салмақтылық, ашуды, сараңдық, жалқаулықты, басқара білу, өзін-өзі алдамау, шыдамдылық.

Жоғаргы буын: қарапайым өмір, жоғары ой, қалауларды шектеу, өзіне

сенімділік, өзіндік меңгеру, өзіне құрметпен карау, қарапайымдылық, жағымды ой ойлау.

Қиянат жасамау

Бастауыш буын: эрқашан көмектес, ешкашан зиян шектірме, жануарларға камқорлық көрсету, ешкімді ренжітпеу, қауіпті заттармен ойнамау, топ болып жумыс жасау.

Орта буын: басқа да мәдени кұндылықтарды түсіну, толеранттылық, жылы

шырай, бірлікте болу, мәдени мұралар туралы ескерткіш, коғамдық кундылықтарға камкорлык, коршаған ортаға камқорлық.

Жоғаргы буын: мәдениетке, дінге қүрметпен карау, тіршілік иесінің бірде

біреуіне оймен, сөзбен, іспен киянат жасамау, элеуметтілік әділеттілік, шыншыл адам болу, жақсы азамат болу.

22.Өзін-өзі тануды оқыту үдерісіндегі лекция-диалогтың тиімділігін дәлелдеңіз 17 сұраққа сәйкес

Лекция-беседа.

Это наиболее распространенная и сравнительно простая форма активного вовлечения слушателей в учебный процесс. Она предполагает максимальное включение обучающихся в интенсивную беседу с лектором путем умелого применения псевдо диалога, диалога и полилога. В этом случае средствами активизации выступают отдельные вопросы к аудитории, организация дискуссии с последовательным переходом её в диспут, создание условий для возникновения альтернатив. Различают несколько ее разновидностей: лекция-диалог, лекция-дискуссия, лекция-диспут, лекция-семинар (полилог).Лекция – диалог. Содержание подается через серию вопросов на которые слушатель должен отвечать непосредственно в ходелекции. К тому типу примыкает лекция с применением техникиобратной связи, а также программированная лекция – консультация.Раскроем некоторые приемы, обеспечивающие активное участие слушателей в лекции-диалог. 1. Вопросы к аудитории в начале лекции и по ходу ее проведения пред-назначены не для проверки знаний, а для выяснения мнений и уровня осведомленности слушателей по рассматриваемой проблеме, степени их готовности к восприятию последующего материала.Вопросы адресуются ко всей аудитории. Слушатели отвечают с мест. Для экономии времени вопросы рекомендуется формулировать так, чтобы на них можно было давать однозначные ответы.С учетом разногласий или единодушия в ответах преподаватель строит свои дальнейшие рассуждения, получая при этом возможность наиболее доказательно изложить очередной тезис выступления. Вопросы могут быть как элементарными, так и проблемного характера.Слушатели, продумывая ответ на заданный вопрос, самостоятельно приходят к тем выводам и обобщениям, которые должен был сообщить им преподаватель, понимают глубину и важность обсуждаемой проблемы, что в свою очередь повышает их интерес к материалу и уровень его восприятия.При такой форме занятий преподаватель должен следить за тем, чтобы его вопросы не оставались без ответов, иначе они будут носить риторический характер и не обеспечат достаточной активизации мышления обучающихся.

23. Өзін –өзі тану мұғалімінің кәсіби қарым-қатынас мәдениетіне қойылатын талаптар.

Өзін-өзі тану мұғалімінің кәсіби қарым-қатынас мәдениетің компоненттері 3 жақты қарым-қатынасты қамтиды

1.Оқушының ата-анасымен қарым-қатынасы (Мұғалімнің екі ережесі )

2.Оқушымен қарым-қатынасы

3.Өзімен қарым-қатынасы

Ш. А. Амонашвили - педагог-практик. 1960-шы жылдары Тбилиси каласында талантты мұғалімдер жұмыс жүргізетін №1 эксперименттік дидактика лабораториясы ұйымдастырылды. Бұл жерге кадрларды жұмысқа диплом бойынша емес, өзін бұл іске толығымен бере алатын, шығармашылықпен жұмыс жасайтын адамдар кабылданды.

Ізгі педагогикалык ойлаудың негізгі жорамалдары(постулаттары) болып.

□    баланың мүкіндіктеріне деген сенім;

□    баланың табиғи ерекшелігін ашу;

□    оны жеке тұлға ретінде құрметтеу және бекіту;

□    оны мейірімділік пен әділдік жолында қызмет етуге бағыттау.

Өзін-өзі тану мұғалімінің этикасы: (талап ретінде айтуға болады)

· педагог өзін-өзі тануға, өзін-өзі жеңуге және өзін-өзін өзгертуге дайын және қабілетті болуы керек;

· баланы сөзсіз қабылдау;

· баланың тұлғасын және өмірлік тәжірибесін құрметтеу;

· Өзінің іс-әрекетін құпиялыққа негіздеу;

· без-келген жағдайда баланы жақтау, қорғау, өйткені баланың үлкендерге қарағанда қателесу құқығы бар;

· жылы, шынайы өзара қарым-қатынастың дамуына ықпал ету;

· баланың сеніміне мұқият қарау. Балалардың құпияларын сақтай алу;

· балалар мен әріптестеріне мейірімді, сабырлы, шынайы бола білу;

· балалардың оңды көріністерінде жетістік жағдайын құру;

· бшық көзқараспен қарап, күлімсіреуді, мақтауды, қолдауды, жылы сөздерді, ақыл айтуды пайдалану;

· баланың мәселесін шешуде басымдылық балаға берілетінін есте сақтау;

· баланың мәселені ұғынып, жағдайдан шығу үшін лайықты жолдарды іздеуі үшін жағдайлар жасау;

· баланың қайталанбас бірегейлігін мойындау, оның өзекті және ықтималды мүмкіншіліктерін ашуға ықпал ету;

· сезімдерді көрсету мен тәрбиешінің мінез-құлқында шынайылықты, ашықтықты, адалдықты сақтау;

· тыңдау және мән беру, көру және бақылау қабілеті, бағаламай, сынамай, тек өзінің көзқарасы түрғысынан (мұғалімнің емес) түсіне алу;

·

· Мұғалімнің заңдары:

· -     баланы сүю; баланы түсіне білу; баланы шабыттандыра білу.

· Мұғалімнің парыздары:

· -     баланың бойындағы шексіз кемелдену мүмкіндігіне деген сенім;

· -     өз бойындағы жоғарғы рухани бастауға деген сенім;

· -     тек ізгі әдістердің күшіне деген сенім..

· Мұғалімнің жеке қасиеттері:

· -     мейірімділік, ашықтық және шынайылық, адалдық.

·

«Өзін-өзі тану» пәнінің мұғалімі ең алдымен жүзі жылы, айналасындағыларға әрқашан мейірім шуағын шашып, балаларға жылы шыраймен, әдемі күлкімен әсер беретін ерекше тұлға болуы қажет.
Педагог балаларға сабақ берудің алдында бірінші өзін-өзі тануына уақыт бөлуі керек. Өзінің ерекшеліктерін, адамгершілік сезімдерін жоғары қойып, балаларға салқын мінез, жағымсыз көзқарас білдірмеу керек.
Бала айналасындағы адамдарға көп еліктейді. Сондықтан, педагогтын жүзінен күлкі ойнап, сөздері жүрекке жылы естілетін болса, бала одан үлгі алады.
Педагог қайырымдылылық, мейірімділік, адалдық т.б. адами құнды қасиеттердің мағынасын жете меңгеруі тиіс. Әр сабақта оқылатын мәтінді, шығарма, әңгімелерді ым – ишара арқылы мәнерлеп оқу балалардың қызығушылығын арттырады.

1. рухани-адамгершілік қасиеті басым;

2. адами-қарым-қатынаста сыпайы, әдепті;

3. баланы сүйе білетін, өзге жұрттың баласын өз баласындай жақсы көре алатын;

4. сүйіспеншілік сезімі мол;

5. айналасындағы адамдарға мейірімділікпен қарайтын;

6. әділетті, шыншыл, төзімді, адал, қайырымды;

7. балаға қуаныш пен шаттық, жағымды көңіл-күй тудыра алатын;

8. тәрбиеленушіге жарқын өмір сыйлаушы;

9. баланың болашағына ақ жол тілеуші;

10. бақытты балалық шақтың қамқоршысы, қорғаны, тірегі бола білетін;

11. жүрек жылуын барша шәкірттеріне күннің құдіретті сәулесі тәрізді нұр болып құя білетін адам!

24. Өзін-өзі тану мұғалімінің фасилитарлық қызметінің неден көрінетінін атап беріңіз.

Я.А.Коменский «Бірінші сүйе біл, сосын үйрете біл» ең басты фасилитаторлық қызметі
Мұғалім – фасилитатор
Фасилитация- ағылшын тіліненаударғанда көмектесу, жеңілдетудеген мағынаны білдіреді. Бұлжағдайда мұғалім оқушыға жаңабілімді өз бетімен алуғакөмектесу позициясында болады
Фасилитациялық оқытуда
мұғалім:Тыңдау және айту;Сұрақ қою;Үдерісті бақылау және қадағалау;Ынталандыру , шабыттандыру;Жағдаятқа дер кезінде араласабілу қабілеттеріне ие болу керек.

1. НҰСҚАУ БЕРУ БІЛІКТІЛІГІ:
Әрдайым нақты, анық, түсінікті жәнеойластырылған нұсқау беру;
Сөйлер алдында тыныштық пен өзіненазар аударуын күту;Оқушыларды шатастырмау үшін ұзақнұсқауларды бірізділікпен беру;Оқушылардың тапсырма орындау
кезіндегі іс-әрекетін алдын-ала болжау;Оқушылардың тапсырманы қаншалықтыдеңгейде дұрыс түсінгендігін анықтауүшін кері байланыс орнату.

2. БАҚЫЛАУБІЛІКТІЛІГІ

Әрдайым оқушылар іс-әрекеті туралыхабардар болу;
Топтан- топқа өтіп, әр оқушының ісәрекеті мен топтағы талқылаулардытыңдай жүріп бақылау. Барлықбақылау нәтижелерін жазып отыру.Тек қажет болған жағдайда немесетоп жұмысын жақсарту мақсатындағана оқушы іс-әрекетіне араласу.

3. СҰРАҚ ҚОЮБІЛІКТІЛІГІ

Талқылауды жұппен, топпен, сыныппен жүргізу;
Барлық оқушыларды сұрақтармен қамту;
Белсенді тыңдау дағдысын қолдану;
Оқушының ойын бірден бөлуден және түзетуден аулақболу;
Оқушының дұрыс емес жауап берген сұрағын басқаоқушыларға бағыттау және дегенмен, сондай-ақ деп өзінің нұсқасын ұсыну арқылы ой салу;
Оқушыға сыныптасының ойын қорытындылауды ұсыну;
Оқушыларға соңғы нәтижеге жету барысында қалайойлағандары туралы әңгімелеуді ұсыну;
Оқушылардың бір-біріне сұрақ қоюын мақұлдау.

4. ОҚУШЫНЫ ҚОЛДАУБІЛІКТІЛІГІ
Жақсы фасилитаторлароқушының іс-әрекетінмадақтағаннан гөрі, қолдаудыңмаңыздылығын атап көрсетті.Мадақтау мен ынталандыруоқушыларды мадақтау үшін ғана ісәрекет ету қажет деген ойға алып келеді. Қолдау - оқушының өзінедеген сенімділігі мен қабілеттерінің
артуына ықпал етеді.
ОҚУШЫНЫ ҚОЛДАУ
МЫСАЛДАРЫ:
Позитивті болыңыз: Сен бұл жұмысқа көпуақытыңды бөлдің;
Мықты жақтарына назар аударыңыз: Сеніңсуретіңде мына элементтер жақсыорындалыпты;Оқушылардың ілгері дамуын ынталандырыңыз.Егер, сенің салған суретің өзіңе ұнамаса,
суретті дұрыстау үшін не істеуге болады?Оқушылардың тәртібін бағалауда нақтыболыңыз: Сенің сабырлылығың үшін, үлкенрахмет!Оқушылардың ынтасы мен жігерін қолдаңыз:
Сенің жұмысың қаншалықты жақсарабастағанын қарашы!
ТАБЫСТЫ ФАСИЛИТАТОРЛАР ЖАҒДАЯТҚААРАЛАСПАС БҰРЫН, СЫНЫПТЫ МҰҚИЯТ
БАҚЫЛАП ОЙЛАНАДЫ. ФАСИЛИТАТОРЛАР МЫНАЖАҒДАЙДА АРАЛАСАДЫ:
Жобалау жұмысы барысында керібайланысты қамтамасыз ету;Бағдарлама талаптарына сай жасау; Өзіңізді оқушылар қаншалықты дұрыстүсініп жатқанын тексеру;
Оқушылар арасында ынтымақтастық қарымқатынасты дамытуға көмектесу;Үдерісті жақсарту;
Ақиқаттықты орнату;Анықтауға көмектесу;Кикілжің жағдаяттарды шешуге көмектесу;
Топтық ережелерді ескерту                                                                                                       АРАЛАСПАС БҰРЫН Нені айту;
Қалай айту;
Қашан айту;
Кімге айту;
Не үшін айту.ФАСИЛИТАТОР ШЕШЕДІ:

Өзін-өзі тану пәнін оқыту шарттарын сабақ барысында мұғалімнің толық түрде жүзеге асыра алуы да фасилитаторлық қызметіне жатады.

Өзін –өзі тану пәнінің мұғалімі оқушылардың

-рухани адамгершілік қабілетін арттыруға;

- ойы, сөзімен ісі, бір жерден шығатын тұлға болуға;

- ойын еркін түрде жеткізуге;

- мейірімді болуға;

- жаман әрекеттерден арылуға;

- Өзгелерге қиянат жасамауға;

-күйзелістен шығуғу себепші болады.

25.Өзін-өзі тану сабақтарындағы релаксациялық жаттығулардың қызметтік мәнін анықтаңыз.

Қазіргі заманауи технологиялар мен толассыз ақпараттар заманында адамдар көптеген мазасыздану, толқу, стресс жағдайларын бастан кешіруде. Кәсіби өсу, қаржы мәселесі, жеке жетістікке жету, тағы басқа өмір күресінде көпшіліктің психологиялық және физикалық денсаулығын, тіпті өмірін де жоғалтып жататыны жасырын емес. Біз өмірімізді сыртқы ортадан қорғауға қанша тырыссақ та, кейбір жағдайда өзімізді қорғауға шамамыз толық келе бермейді. Сондықтан, бұл жағдайда жауапты өз ішімізден іздегеніміз дұрыс. Өз өмірімізде жан дүниеміздің тыныштығын денсаулық және тепе-теңдікті жоғалтпай-ақ сақтаудың жолы бар ма? Оның жауабы бар, ол - релаксация.
Релаксация (латынша relaxatio-тынығу, босаңсу) - толық және бұлшық еттің кейбір бөліктерінің босаңсуымен байланысты тыныштық жағдайы. Ұйқы, гипноз, дәрі- дәрмектің әсерінен болатын ұзақ және қысқа мерзімдік, ерікті және еріксіз релаксация түрлері бар.
Релаксация қазіргі көпшілік психотерапиялық әдістердің негізін құрайды. Релаксацияның жағымсыз әсері жоқ және ұзақ уақыт алмайды. Дұрыс жүргізілген релаксациялық жаттығулар қысқа мерзімде жүйке жүйесі мен психикалық тепе-теңдікті қалпына келтіруге мүмкіндік береді.
Релаксациялық жаттығулардың түрлі әдістері бар. Ең кең тараған түрі - бұлшық еттің ширығуы мен босаңсуына негізделген бұлшық ет релаксациясы.Релаксация – шын мәнісінде бізге кең тыныстауға және толыққанды өмір сүруге көмектесетін маңызды күш.

26. Өзін-өзі тану сабақтарындағы шығармашылық және топтық жұмыстарды ұйымдастыру ерекшеліктері

«Шығармашылық жұмыс»-өзін-өзі тану сабағының маңызды бөлігі. Сурет салу, макет, коллаж жасау әртүрлі нысанда өз бетінше және ұжымдық әрекеттер арқылы жүзеге асырылады. Шығармашылық тапсырмаларды орындаудағы негізгі мақсат- балалардың қызығушылығын туғызу, бір-бірімен қарым-қатынас жасай білуге үйрету, ойлау қабілеттерін қалыптастыру, өз іс-әрекетінің нәтижесін білуге баулу.

Топтық жұмыстар-Балалардың қабілеттерінде екі түрлі әрекетте дамиды.

Біріншіден, кез-келген бала оқу әрекетінде адамзат баласының осы кезге дейінгежинақталған тәжірибесін меңгерсе, екіншіден, кез-келген оқушы шығармашылықәрекеттер орындау арқылы өзінің ішкімүмкіндіктерін дамытады. Балалардың бойындағы шығармашылық қабілеттерін ашудың

және дамытудың көп тәсілі бар .

Мұғалім оқу жылы басында әр сыныпта, топта жұмыс жасау ережесін құрастырады. Топта жұмыс жасаудың ережелерін оқушылардың өздеріне плакатқа ойластырып жазуларын сұрайды. Барлық сабақтың кезінде бұл ереже көрінетін жерге ілулі тұрады. Ережені өздері жасағандықтан оқушылар оның бұзылмауына ерекше назар аударатын болады. Мысалы, мынадай ереже тізімі:

1. Бір-бірін мұқият тыңдау;

2. Сөйлеушінің сөзін бөлмеу;

3. Бір-бірінің пікірін құрметтеу;

4. Мен – пікір;

5. «Тоқта» ережесі;

6. Ортақ пікірге келу;

7. Құпиялылық т.б.

Жалпы сыныпқа арналған тәртіп ережесін жасатуға да болады.

Мұғалімдер жоғары сапалы педагогикалық тәжірибенің көмегімен осы салада оқушының қабілеттерін дамыту арқылы алғыр оқушы болу ықтималдығына барынша мол үлес қоса алады.

Топтық жұмыста оқушыларға берілетін тапсырма бір сарынды емес, әр түрлі сипатта болуы керек. Талап бойынша топтық жұмыста жеке тапсырма, жұптықтапсырма, топтық тапсырмалар беріліп отырады.

Әр сабақтағы дұрыс ұйымдастырылған топтық жұмыста оқушылар:

- Өздігінен тапсырманы орындайды, топ мүшелерімен өз пікірін бөліседі, алмасады;

- Жоспарланған тапсырмалар туралы айта алады;

- Өз мүмкіндігін біледі;

- Өзінің оқуы үшін үлкен жауапкершілік алуға қабілетті болады;

- Назарын бақылай алады және алаңдамайды;

- Өз тәртібі мен өзгенің тәртібі туралы және оның салдары туралы айта алады;

- Нені қалай жасағаны туралы немесе нені үйренгені туралы айта алады;

- Өз сезімі мен өзгелердің сезімі туралы біледі, көмектеседі және тыныштандырады;

- Жаңа тапсырманы сеніммен қолға алады;

- Өзін оқушы ретінде жағымды жағынан көргісі келеді;

- Проблеманы шешуден ләззат алады;

- Өзінің оқуын түйсіне бастайды;

- Ойластырып таңдау жасайды және шешім қабылдайды;

- Қалай оқу керек екенін ұғынады;

- Өз міндеттері мен мақсатын жоспарлайды;

- Қиындыққа тап болғанда табанды бола алады;

- Тапсырманы орындаудың өз жолдарын іздейді;

- Ересектердің көмегінсіз өз ісінің көзін табады;

- Тапсырманы қашан әрі қалай орындау қажеттігін талқылайды;

- Сұрақ қояды және жауап ұсынады;

- Алға басуды қадағалайды және қажет кезде көмек сұрайды;

- Жеке және құрдастарымен бірлескен тапсырмаға қатысады;

- Бұрын естіген сөзді өз мақсатында пайдаланады;

- Құрдастарымен әлеуметтік мәселелерді шеше алады;

- Тапсырмалар ұсынады;

- Сабақта зерікпейді, басқа ой мен іске уақыты болмайды;

- Жинақылық, білімге деген бәсекелестік қабілеті дамиды;

- Бір-бірін сыйлайды, бір-бірімен тез тіл табысады;

- Бар ынтасымен жұмыс жасайды, бір-біріне талапшыл;

- Өз көзқарасын ұжым көзқарасына бағындырады;

- Жұмыстағы кемшіліктерді өз бетімен анықтап, жояды, т.б.

Оқушылар үнемі топтық жұмысқа дағдыланған болса, өзін-өзі реттеуге қол жеткізеді. Марта Бронсон (2002) баланың өзін-өзі реттеуінің төрт саласын айқындаған:

1. Когнитивті өзін-өзі реттеу, ментаным. Балалардың өз оқуы туралы білімі мен өзін-өзі тану деңгейін арттырумен байланысты. Барлық балалар дербес болуды қалайды деп есептеледі.

2. Эмоциялық өзін-өзі реттеу: «эмоциялық зият». Эмоция саласында балалар өз әсері мен өзгелердің әсері туралы көбірек хабардар болады; бұның эмоциялық өзін-өзі бақылауын және басқа адамдар үшін қам жеуді дамыту үшін негізгі мәні бар.

3. Әлеуметтік өзін-өзі реттеу: «ақыл-ой теориясы». Балалар достық орнатуға, өзге адамдармен ынтымақтасып жұмыс істеуге және ересектердің көмегінсіз әлеуметтік мәселені шешуге біртіндеп үйренетін әлеуметтік саламен байланысты. Заманауи зерттеулер осы әлеуметтік қабілеттің шешуі деңгейде балалардың дамушы «ақыл-ой теориясына», яғни басқа адамдарда оның өзінікіне ұқсас ақылы бар екенін түсінуіне байланысты болатынын көрсетті.

4. Ынталандырушылық өзін-өзі реттеу: игеру бағдары. Ынталандыру саласындағы зерттеулер балаларда бақылау сезімі мен өз күшіне деген сенімділік сезімінің түйінді дамуын немесе ғылыми әдебиетте «игеру бағдарын» дамыту деп аталатынды көрсетті, бұл қауіп-қатермен байланысты жағдайда төзімділікті; қателіктен сабақ алуын және күрделі міндеттерді шешуден ләззат алуын дамытуға алып келеді.

«Шығармашылық тапсырма» да өзін-өзі тану сабағындағы оқушылардың топтық жұмысының маңызды бөлігі. Оған рөлдік ойындар және жаттығулар, сурет салу және театрландырылған көрініс, макет, плакаттар дайындау кіреді. Оқушылар мұнда өздерінің шығармашылық мүмкіндіктерін ашады, өздері жасаған және қайта жаңғыртқан образдары арқылы өзіндік «Менін» көрсетеді. Бірлескен шығармашылық әрекет оқушылардың ынтымақтастық, шыдамдылық, елгезектік өз пікірін айта білу және өзінің пікірін сыйлау сияқты қасиеттерді сезінеді, өзіне сенімділік қалыптасып, өз қабілетіне және шығармашылық мүмкіндігіне сенімі нығаяды.

Бірлескен шығармашылық әрекет балаға да, үлкен адамға да тақырыпты тереңірек түсінуге, бір-біріне сенуге, бір-біріне құрметпен, қамқорлықпен қатынас жасауға көмектеседі.

27. Шағын топтардағы жұмыстарды ұйымдастыру ерекшеліктері:

· “Мен шәкірттерімді ешқашан да үйретпеймін, мен тек олардың үйренуіне тиімді жағдайлар жасауға тырысамын” А. Эйнштейн

1)Шағын топ: 4-6 оқушыдан тұратын топ.

· Топтық жұмыстың көптеген түрлерінде және топта бір оқушының үстемділігін әлсірету үшін тиімді. Топ мүшелерінің кейбіреуі үшін аз жұмыс істеуге көп мүмкіндік береді. Тыныш, салмақты оқушылар жұмысқа аз қатысқысы келуі мүмкін

Сабақта топтық жұмысты ұйымдастыру

· Сабақтың сапалығы көп жағдайда оқушылардың сабақта тиімді жұмыс істеуіне байланысты болады,сабақты жоспарлау мен өткізуде тек негізгі сәттерін ғана емес, кішігірім нәрселерді басынан аяғына дейін дұрыс ойластырған жөн.

· «Топтық жұмыс» термині барлық ұстаздарға таныс болғанымен, біз практикада көптеген қиындықтарға тап боламыз және оларды бізге шешу қажет.

Топтарда жұмыс істеу не үшін қажет?

· “Ынтымақтастық” және ” бірлескен” оқу деген не?”

· Ынтымақтастық оқу-өзара іс-әрекет жасау философиясы, ал бірлескен оқусоңғы нәтижеге немесе мақсатқа жетуге ықпал етуге бағытталған өзара әрекеттің құрылымы. Ынтымақтастық оқусыныпта пайдаланатын әдіс қана емес, жеке философия .

· Топтың жұмысы тиімді болуы үшін билік пен топ пен жауапкершілік топ мүшелерінің арасында бөлінеді.

· Ынтымақтастық оқудың негізгі аспектісі топ мүшелерінің ынтымақтастығы, арқылы бітімге, келісімге қол жеткізуіне негізделген.

Бірлескен оқудың мәні

· Ынтымақтастық оқу-бұл оқыту мен оқу тәсілі. Аталған тәсіл: проблемаларды шешу, тапсырмаларды орындау немесе әлдебір өнім жасау үшін оқушылар тобының бірлесіп жұмыс істеуін білдіреді. Ынтымақтастық оқуда қатысушылар бір-бірімен әңгімелеседі және осы әңгімелесу арқылы білім алады.

Бірлескен оқу үдерісінің негізгі сипаттамалары:

· 1.Оқу оқушылардың ақпаратты игеретін және өздері игеретін мәліметті бұған дейін білімдерімен байланыстыратын белсенді үдеріс болып табылады

· 2.Оқу тапсырмаларды орындау үшін механикалық есте сақтау мен қайталау емес, құрдастардың белсенді қатысып, ақпараттарды өңдеу және қорытуын талап етеді.

· 3.Қатысушылар әр адамның көзқарасымен танысудан пайда алады.

· 4. Оқу оқушылардың әңгімелесу кезінде әлеуметтік ортасы жағдайында жетіледі. Осы зияткерлік жаттығу кезінде оқушылар ой-пайымдарының негізін құрып, мәнін ұғады.

· 5.Оқудың ынтымақтастық ортасында оқушылар әлеуметтік және эмоционалдық тұрғыдан да дами түседі, өйткені олар түрлі көзқарастарды тыңдап, өз идеяларын айтуға және қорғауға мәжбүр болады.

·

· Ынтымақтастық оқу жағдайында оқушылар құрбы-құрдастарымен қарым-қатынас жасауға, идеяларды ұсынуға және қорғауға, әртүрлі ұстанымдармен алмасуға, басқа тұжырымдамаларға күмәнмен қарауға және оған белсенді қатысуға мүмкіндік алады.

Топтардағы бірлескен жұмыс төмендегі мақсаттарда жүзеге асырылады:

Топтық жұмыс жүргізу мақсаттары

Топтарда қалай жұмыс істеуге болады?

· Топтық жұмыстан барынша көп басымдылық алу үшін, мұғалімдер мен оқушылар бәрінен хабардар болуы қажет және бақылау мен қарым-қатынас жасау барысында жеке тұлғалық дағдыларын дамытып,өз ойларын білдіріп және басқаларға қолдау көрсету өте маңызды

Топтық жұмыс барысындағы дамитын дағдылар

· 1)Қарым-қатынас: жазбаша және ауызша әңгімелесу, тыңдау, ым мен қимылды пайдалану

· 2)Өзін-өзі таныту: үстемдік танытпай, топтағы жұмысқа белсенді қатысу үшін өзіне-өзі сенімді болу

· 3) Басқаларды қолдау:топтың қызметіне үстемдік жүргізбей, топ жұмысына белсенді қатысу үшін шиеленіскен жағдайларды шешу

· 4) Басқаларды бақылау және басқалар туралы хабардар болу.Топтың басқа мүшелеріне қарым-қатынас барысында ықылас таныту

Топта жұмыс істеу ережелері

· Топтық жұмыс жеке шешуге болатын тапсырмаларды емес, анағұрлым күрделі тапсырмаларды шеуді көздейді

· Кез-келген команда барлық мүшелері білетін және түсінетін жалпы ережелерді басшылыққа алуы қажет.Ол топтың әрбір мүшесінің одан не күтілетіндігін, жұмыс қалай бөлінетіндігін және қолдау көрсетілетіндігін, сондай-ақ нәтижелерге қалай қол жеткізілетіндігін білулері үшін қажет.

Топты ұйымдастыру ережелері

· Топтар түрлі тәсілдермен құрылады:

· А) Кездейсоқ іріктеліп алынған топтар

· Б) Жекелеген мүшелердің нақты мықты қасиеттеріне қарай құрылатын топтар

Ережелер

· 1.Өзгенің пікірін тыңдау, көзқарасын сыйлау

· 2. Сабақта телефонды сөндіру

· 3. Идеялар айту, өз пікірін қорғай білу

· 4.Кезекпен сөйлесу

· 5.Уақытты үнемдеу

· 6.Тапсырманы ұжыммен талқылау, бір тоқтамға келу

· 7.Топ мүшесінің қызметін ауыстыру

· 8.Тәртіп сақтау.

·

· Талқылаудың қорытындысын шығару;

· Дәйекті айғақтар келтіру

Топ құру кезеңдері

Топ мүшелерінің саны қанша болуы қажет?

· Топтың көлемі мен санының арасындағы тепе-теңдік орнату маңызды. Шағын топтар немесе жұп топтар шектеулі қысқа уақыт 5 минут барысында тиімді жұмыс жұмыс істей алады.Үлкен топтарда тәртіптің нашар болуы ықтимал. Тапсырманы тиімді орындау үшін, мұғалім топ қатысушылар саны қанша болатынын анықтап алуы қажет

Топтар

·

Топтық жұмысты ұйымдастырудың проблемалары

· Негізгі кезеңдері	· Туындайтын сұрақтар
· · Топқа бөлу	· Топтағы адамдардың санына байланыстылығы · Оқушылардың білім дәрежесін есепке ала отырып бөлу
· · Тапсырманы орындау	· Топ ішінде рөлді бөлініп берілуі · Оқушылардың оқыту процесіне қатысуы · Тапсырманы орындау уақыты
· · Іс-әрекетінің нәтижесін көрсету	· Топтық жұмыстың нәтижесін көрсету · Аудиторияны баурап алуы

Топ мүшелері:

· Куратор-топты басқарады.

· Спикер-жобаны қорғайтын оқушы.

· Хатшы –жазба жұмыстарын орындайды.

· Суретші-топ жұмысының нәтижелерін плакатқа маркермен түсіруші.

· Тайм менеджер-жұмысқа берілген уақытты қадағалап отырады.

Топтық жүмысты ұйымдастырудың артықшылықтары

· Игеретін материалдардың көлемі мен оларды түсіну қажеттілігі артады

· Жаппай оқытуға қарағанда,ұғымдарды, түсініктерді,дағдыларды қалыптастыруға аз уақыт жұмсалады

· Жұмыс атмосферасын қалыптастыру

· Оқушылардың танымдық белсенділігі мен шығармашылықпен жұмыс істеуі артады

· Оқушылардың өзара қарым-қатынасы жақсарады

· Өзіне сын көзбен қараушылық артады,құрбылармен жұмыс істеп үйренген оқушы өзінің қабілетін дұрыс бағалай және жақсы бақылай алады

· Өмірге қажетті дағдыларды үйренеді

 

28. Өзін өзі тану сабақтарындағы тыныс алу техникасының мәнін ашыңыз: Весьма значимый фактор - дыхание. Как один из методов позитивного настроя мы рекомендуем использовать технику дыхания.Желательно, чтобы дыхание было в ритме «Вдох-Выдох», что означает: «Я и мое сердце - одно». Если повторять эту практику в течение долгого времени, она сольется в единое «Воз-Дух», что означает,что мы вбираем в себя воз Духа, и это естественное звучание нашего дыхания. Смысл в том, что наше дыхание при этом замедляется.Мы можем в этой технике использовать и другие слова, например:

«Один - Два», «Вверх - Вниз», или просто «Я - Есть». Контролируядыхание, мы почувствуем, что его темп замедляется, и ритм становится более глубоким. Научившись дышать не поверхностно, а глубоко, учащиеся облегчат себе задачу по контролю над своим телом.Учеными установлено, что продолжительность жизни зависит от

частоты дыхания^^ (Таблица 1).

Таблтіа 1.

Зависимость продолжительности жизни от частоты дыхания

Частота дыхания Продолжительность

Существо (кол-во вдохов в жизниминуту) (кол-БО лет)

Черепаха 7-8 200-300

Человек 12-13 100

Собака,обезьяна, кошка 30-40 12-13

Кролик 40-50 5-6

Еигореап 8аІһуа8аіЕйисаге( Е88Е) ҒоиікЗаІіоп, Сореіі1іа§еп, 2001,1 есііііоп.

Как видим из таблицы 1, чем чаще дыхание, тем короче продолжительность жизни. У человека беспокойного, взволнованного,учащается дыхание, т.е. сокращается срок жизни. Если с ученикамибудет вестись работа в этом направлении, они научатся концентри-роваться на дыхании, управлять своими эмоциями, состоянием здоровья и, в конечном итоге, характером и судьбой.

29.Өзін-өзі тану сабақтарындағы музыка мен топпен əн айтудың маңызы

Музыка для позитивного настроя на урок (в начале и конце

урока)

При проведении уроков самопознания очень эффективно использование музыки во время позитивного настроя в начале урока.Музыка помогает ученикам концентрировать внимание, а также спо-

собствует релаксации. В этих целях наиболее подходит классическаямузыка, казахскиекюи.

Музыка для творческой работыМузыка стимулирует творчество, поэтому очень полезно сопро-

вождать занятия учащихся творческой работой (рисование, лепка,письменное сочинение) тихой спокойной музыкой. ХэйлЛингерманприводит следующий пример: «Лучшие образцы музыки способны

трансформировать сознание человека, раскрывают его творческиеначала. Однажды во время занятий по психологии писательскоговорчества я сыграл небольшой музыкальный фрагмент и вдруг услышал радостный крик одного мужчины. Оказалось, что в течениесеми лет он не мог придумать конец для одного из своих рассказов,а сейчас эта музыкальная фраза помогла ему найти («принесла», как

он выразился) сюжетную развязку»'°'.

Пение хором - один из важнейших методических приемов преподавания самопознания. Мы уже рассматривали влияние музыкина нас, сейчас же отметим, что из всех музыкальных инструментов

один оказывает наиболее сильное воздействие. Этот инструмент -человеческий голос, самый совершенный музыкалъный инструмент. Пение делает дыхание глубоким и ритмичным, что полезно дляздоровья. Онотакже улучшает самодисциплину, поскольку нужносидеть или стоять прямо, не двигаясь, чтобы голос звучал в полнуюсилу и не прерывался. Пение хором учит детей взаимодействию другс другом и учитработать как одна команда. Оно помогает развитиюсосредоточенности и памяти. Намного легче запомнить содержание ценностей или урока, которые положены на музыку. Особенно,если напев мелодичен и легко запоминается, песня будет звучатьвнутри нас долгое время, усиливая тем самым ценности, которые

проходили на уроке.Пение, к тому же, развивает чувство уверенности в себе. С егопомощью ребенокпреодолевает застенчивость. Многие из детей,едва решающихся открыть рот для ответа на вопрос, забывают своесмущение и поют громко и с удовольствием единой группой. Важным фактором является и то, что пение и музыка помогают развитьинтуицию. Чтобы правильно петь, нужно согласовывать мелодию,

слова и ритм, что создает чувство равновесия и гармонии внутри нас.

Также можно на уроках самопознания сочинять песни вместес учащимися. Например, дать начало песни (со словами о человеческих ценностях по теме урока) с известной мелодией. А ученикидолжны будут в группах сочинить окончание песни и затем исполнить ее, сопровождая движениями. Такие уроки, как правило, носятживой приподнятый характер, дающий и учителю, и ученикам чувство радости от совместного творчества.Безусловно, любая цитата, любая песня или творческая работа -все, что мы используем на уроке, должно относиться к основнойобщечеловеческой ценности по теме урока. Слушаяпесню, мы усиливаем восприятие, подчеркиваем и освещаем ту ценность, которуюпроходим. Когда, например, мы изучаем такое качество, как благодарность, мы используем песню, подчеркивающую или рассказывающую именно об этой ценности. Эта песня помогает привнести всердце ученика чувство благодарности.Психологи говорят, что, когда мы очень активизированы, возбуждены или взволнованы, очень трудно бывает что-либо воспринять. Пение успокаивает дыхание, дыхание приводит в гармонию

всю нашу внутреннюю систему, биение сердца и пульса выравниваются, уравновешиваются. Наша нервная система начинает работать в диапазоне альфа-волн, это дает нам возможность сконцентрироваться и быть готовым к погружению в обучение. Тексты песенобычно говорят 0хорошем и добром, и поэтому мы концентрируемся на позитивном во время пения. Вот почему пение являетсяхорошим методом для достижения концентрации на сердце. Вэтотмомент мы все думаем об одном, и наши души наполнены любовью.Сам процесс пения очень часто, в большинстве своем, связан срадостью. Свойством какой ценности является радость? Любви! Спомощью песни мы приносим окружающим нас людям любовь из

нашего сердца.Всепесни, содержащие в себе ценности, должны поднять уровень нашего ума, мыслей и чувств на более высокий духовный уровень. Что происходит после этого? Это совместное пение создает

групповую силу вибрации, и эта сила способна раскрыть, проявитьв нас духовное начало.

При групповом пении каждый человек «держит фонарь в своихруках», и свет этого фонаря распространяется вокруг Этот свет обладает способностью рассеять завесу тьмы. Эта сила света, находя-

щаяся в руках каждого поющего и есть групповая сила вибрации.Вот почему мы считаем, что групповое пение может изменить мир.Для того чтобы мы могли понять, что такое групповое пение, испытать на себе действие группового пения, надо отметить несколькопределяющих критериев. Нравственная песня приобретает настоящее качество, когда онанаполнена дыханием сердца, способна притягивать позитивное, даетвдохновение.

Групповое пение развивает;

1. ритмичное дыхание;

2. дисциплину;

3. сотрудничество;

4. память и концентрацию;

5. веру в самого себя;

6. интуицию;

7. радость.

Использование группового пения в классе способствует проявлению вышеперечисленных качеств. Ритмичное дыхание приводитв равновесие всю систему нашего организма. Школьники учатся

дисциплине, например, дисциплине правильного положения тела вовремя пения (сидеть спокойно и ненапряженно). Когда они научатсяправильному, ритмичному дыханию и дисциплине, то будут учиться

и сотрудничеству. Ведь стоит только одному из группы выбитьсяиз ритма или изменить мелодию, как тут же нарушается вся песня.Поэтому необходимо развивать умение слушать других и старание.

Это должна быть общая работа, совместно с учителем, который вэтот момент является хормейстером, и все учатся работать, как однакоманда. Таюке здесь необходима памятъ и концентрация. Они

должны будут развиваться, так как необходимы во время разучивания мелодий. Нужна еще и вера в самого себя, которая в пении оченьхорошо проявляется. Некоторые учащиеся очень робки и часто стес-

няются, но вместе они постепенно открываются и раскрывают своиголоса. Некоторые учителя утверждают, что нет такого ученика, который бы не пел. Этот вопрос имеет отношение к способности учителя увидеть и «раскрыть» ученика. При групповом пении развивается интуиция. Мы знаем, что интуиция, буквально, течет через нас,когда мы находимся в гармонии, в состоянииравновесия и покоя. Вовремя пения наша интуиция продолжает развиваться. Групповое пение заряжает атмосферу своей вибрацией и, безусловно,появляетсявыражение радости.

 

30. Өзін-өзі тану сабақтарында ата -анамен жүргізілетін жұмыстар

Мектеп әкімшілгінің және мұғалімдердің оқушылар мен олардың ата анасына ықпал етуді педагогикалық ықпал деп аталады.

Оқушыға әсер ету, сол арқылы оның отбасына әсер ету жайлы және үй тапсырмаларын беру, ата-анасымен бірге орындауды тапсыру арқылы әсер ету туралы өз ойымен айту керек.

 

 

---

Дата добавления: 2018-06-27; просмотров: 301; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

---

---

Мы поможем в написании ваших работ!