Станаул фальв-паншч гас 16-17ст. Рэф Сигизм2 Аугуста и яе сутнасць.
С 15в. возник имения с панской пашенной землёй. Они стали наз фольварками. Фольварки ориентир-сь на рынке. Произв-во в низ было основано на подневольной работе зависимых крестьян. В 16-17 ст. аграрная реформа закрепила новую сис-му хозяйств-ния. Реформа проводилась на гос-х зем-лях, осн документом её была “Устава на валоки”. Причины и предпос реф: *рост гос расходов ВКЛ, недостаток ср-в в гос казне,*рост матер-х потребностей двора. * “революция цен” в Европе, увелич спроса на с/х прод-ты. Цель реф - увелич дох гос путём изменения и упорядочения позе-мельных отношений: переход от сис-мы взимания налогов с семьи к сис-ме взимания налог с земли в завис-ти от её колич и кач-ва. Земли делились на волоки. За польз землёй крестьяне д.б. выполнять повинности. Были выделены и вольные волоки, кот-ми обеспечивали служащих фольварков. Ре-зультаты реф: *рост дох и казны феодалов, *переход к поземельному налогообложению крес-тьян, *закрепощение крестьян, *развит торговли и тов-ден отнош-й, *разрушен крестьянской общины на западе и в центре Б., переход крестьян к подворному землепользованию, *укоренение пере-довой агротехники – трёхполья и повышение про-изводит-ти с/х труда.
Развиц. гарад. Бел. у XIII – пач. XVIII ст. Магдэбургскае права.
Стан гарад. у XIV – XV стст. вызначауся тым, што каля 40% усих гарад. были прыватнауласницкими, г. зн. знаходз. ва уласнасци феад.. Насельництва пыватных и гаспадар. (дзярж.) гарад. имкн-ся пазбавиц. ад феад. залеж-ци, што праялял. у барацьбе жыхар. за пашыр. сваих прав. З к. XIV ст. кн., уличваючы имкненни гарад. жыхар., сваими граматами стали дараваць гарад. Магдэбургскае права, або права на самакир. (Яго назва паход. ад ням. горада Магдэбурга, яки 1 у гист. у XIII ст. атрым. такое права). Паводле гэтага прва гараджане вызвал. ад феад. залежнасци и ствар. свой орган улады – магистрат и суд, а рамесники – свае рамесн. аб'яднанни. У адрозненне ад Зах. Еур. цэхи рамесникау и гильдыи (саюзы) купцоу узник. у бел. гарадах Тольки у XVI ст. Магистрат з'яуляуся выбар. органам гарад. самакир. Ен склад. з гарад. рады, якую выбир. сами гараджане, и лавы – органа па суд. справах (назва «лава» паход. ад таго, што абвинавачан. садзили у час заслухоування справы на звыч. лаву). Гэтыя органы самакир. узначал. адпаведна бургамистр и войт. Для магистрата у гарал. пазней пач. узводзицца спец. будынки – ратушы з гарад. вежай и гадзинниками на ей. 1 з гарад. ВКЛ Магдэб. права атрым. у 1387 г. Вильня. 1 вольным горад. на сучаснай тэрыт. Бел. стала у 1390 г. Берасце. Саамы старажыт. горад. Бел.- Полацк набыу Магдэб. права у 1498 г. Минск – сучас. стал. Бел. – атрымау права на самакир. у 1499 г. Гарады у XV-XVI ст. паступ. ператвар. у рамесна-гандлевыя цэнтры. Тут иснавала шмат розных видау рамествау, працав. рынки – месцы, дзе гандлявали прад. и вырабами рамяства. Адзин раз у год праводзилися сезонныя ярмарки, у яких удзельнич. як мясц., так и замеж. купцы.
|
|
|
|
|
|
Бел гарады 13-17ст. Сац и нац склад нас-цтва. Магд. права.
В 14в. на тер Б. было более 40 городов. Увелич-ся кол-во ремесленно-торговых поселений – местечек: в 16в. их было более 20. К сер 17в в ВКЛ насчит-сь 757 городов и местечек, из них 467 – на тер Б. 80% наших городов составл белорусы. Остальн – литовцы, поляки, немцы, евреи. Стремясь освобод-ся от феод завис-сти, жители городов боролись за магд. право – право на самоуправление, кот получ своё назв от немецк города Магдэбург – 1 города, добвшегося самост-ти в 13в. 1-ую грамоту на магд. право получила в 1387г Вильня, 1390 – Брест, 1391 – Гродно, 1441 – Слуцк, 1498 – Полоцк, 1499 – Минск, 1597 – Витебск и т.д. Магд право довало городам самоуправление, судебный иммунитет, налоговые льготы, право на владен землёй, льготы в ремесленной и торговой деят-ти, освобожд от воинской повинности. Горожане платили один большой ден налог, они освобождались от суда и власти великокняжеских чиновников либо феодалов. Выбранным органом самоуправления была рада или магистрат, кот собир налоги, исполн судебн ф-ции, руководил общественными работами, следил за торговлей и т.д. Хозяин города (феодал или князь) контролир орган городского самоуправления ч-з своего председателя рады.
|
|
|
Асаблівасці эканамічнага развіцця беларускіх зямель
Пачаткова вялікі князь літоўскі лічыўся вярхоўным уласнікам усёй зямлі. Паступова ўся зямля ў Вялікім княстве Літоўскім падзялілася на катэгорыі ў залежнасці ад таго ці іншага ўладальніка.
Поўнай уласнасцю феадалаў была “чэлядзь нявольная”. Яна не вяла сваёй уласнай гаспадаркі і жыла пры дварах феадалаў.
Асноўную частку насельніцтва складалі “цяглыя” сяляне ўсіх найменняў. Яны мелі меньшую ступень асабістай залежнасці ад ўладальніка..
Уся зямля, якой карысталіся ўсе жыхары сяла, лічылася маёмасцю сялянскіх абшчын. Абшчына несла адказнасць за своечасовае выкананне сялянскіх павіннасцяў.
За карыстанне зямлёй сяляне былі абавязяны плаціць уласніку пэўную рэнту.
К канцу ХV ст. адным з асноўных відаў павіннасцяў была дзялка-даніна прадуктамі. Яна была мядовай, бабровай, кунічнай, збожжавай, піўной, сеннай і г.д.
Прывілей 1447 г. пачаў працэс юрыдычнага абгрунтавання прыгоннага права ў Вялікім княстве Літоўскім. Ён зацвярджаў, што сяляне, якія пражылі на зямлі феадала 10 год, становяцца “непахожымі”, старажыхарамі.
|
|
|
Людзі служэбныя складалі даволі шматлікую катэгорыю насельніцтва. Па сваім эканамічным палажэнні яны былі блізкія да цяглавага сялянства. Галоўнай іх павіннасцю была вайсковая служба.
Вялікакняскі двор стаяў перад праблемай павелічэння прыбытковасці. Частыя войны паставілі вялікага князя літоўскага ў залежнасць ад феадалаў, якім ён вымушаны быў раздаваць землі. Гэта прывяло да моцнага скарачэння княжаскіх зямель. Таму каб павысіць прыбытковасць маёнткаў, Жыгімонт II Аўгуст у 1557 г. абвясціў аб правядзенні рэформы. Уся зямля падзялялася на роўныя надзелы памерам 21,3 га кожны.
Цяпер уся зямля, маёмасць сялян і самі сяляне сталі ўласнасцю феадала ці дзяржавы ў залежнасці ад таго, на чыёй зямлі яны сядзелі. Прынятыя ў хуткім часе статуты 1566 і 1588 гг. устанавілі спачатку 10-, а потым 20-гадовы тэрмін вышуку беглых сялян і вяртання іх гаспадарам. Гэта азначала канчатковае юрыдычнае афармленне прыгоннага права на Беларусі і ва ўсім Вялікім княстве Літоўскім.
У XIV–XVI стст. адбываецца значны рост гарадоў і гарадскога насельніцтва. Гарады былі цэнтрамі рамяства і гандлю.
Галоўным органам адміністрацыйнага кіравання горада быў магістрат. Ён складаўся з Рады і суда. Крымінальныя справы разбіраліся судом. Судзі выбіраліся гараджанамі.
Насельніцтва гарадоў фарміравалася за кошт беглых сялян, а таксама з рамеснікаў, пераселеных феадаламі ў горад.
Рамеснікі адной спецыяльнасці былі аб’яднаныя ў цэхі.
У XIV–XVI стст. развіваецца ўнутраны і знешні гандаль гарадоў Беларусі.
Такімі былі асноўныя асаблівасці сацыяльна-эканамічнага жыцця Беларусі ў XIV–XVI стст. Мацнела феадальная залежнасць сялян ад феадалаў. Цэнтрамі культурнага жыцця, развіцця рамёстваў і гандлю станавіліся гарады. Іх роля ў эканоміцы Беларусі ўзрастае.
Знешняя палітыка РП. Войны.
Першай вайной Рэчы Паспалітай была Лівонская. У падзеле Лівоніі пачынаюць праяўляць зацікаўленасць: Швецыя, Польшча, ВКЛ, Данія і Расія. Згодна з пагадненнем паміж Расіяй і Лівонскім Ордэнам ордэн абавязваўся не заключаць дагавораў з Польшчай. Але ён парушае гэта пагадненне. Гэта падштурхнула Івана Грознага пачаць у 1558 г. ваенныя дзеянні супраць Лівоніі.
У выніку Лівонскай вайны аказалася спустошанай і зруйнаванай паўночна-усходняя частка Беларусі, загінула шмат насельніцтва, знішчаны культурныя каштоўнасці.
Да актыўнай рускай палітыкі феадалаў падштурхнула “смута” ў Расіі. Таксама спрыяльныя ўмовы для правядзення актыўнай рускай палітыкі склаліся і ў тым, што памёр брат цара Дзмітрый. У ролі самазванца выступіў беглы манах.
Праз год падман пачаў выкрывацца і масквічы зверглі Лжэдзмітрыя з прастолу.
Праз некаторы час з’яўляецца новы Лжэдзмітрый, які нібыта ў другі раз цудам выратаваўся ад смерці. На дапамогу яму прыходзяць атрады польскіх магнатаў. Але ж і ён пацярпеў паражэнне.
У 1609 г. польскі кароль Жыгімонт III распачаў адкрытую інтэрвенцыю супраць Расіі.
Масква апынулася ў руках інтэрвентаў.
У 1611 г. у Ніжнім Ноўгарадзе ствараецца народнае апалчэнне супраць інтэрвентаў. У кастрычніку 1612 г. апалчэнцы вызвалілі Маскву. У 1613 г. на расійскі прастол быў абраны Міхаіл Раманаў.
Вайна 1654–1667 гг. – гэта нацыянальна-вызваленчая барацьба беларускага народа супраць польскіх паноў і каталіцкай экспансіі за ўз’яднанне з Расіяй. Амаль адразу былі заняты 33 гарады.
Летам 1655 г. амаль уся Беларусь была занята рускімі войскамі.
Не абмінула Беларусь і Паўночная вайна (1700–1721). Данія, Расія, Саксонія і Рэч Паспалітая заключылі саюз супраць Швецыі.
Ваенныя дзеянні распачаў Аўгуст II. Праз некаторы час Данія церпіць параженне ад Карла XII.
Пасля адной бітвы пад польскім горадам, дзе рускія атрымалі перамогу, галоўныя шведскія войскі накіраваліся на Беларусь. Пры набліжэнні шведаў беларускае насельніцтва хавала збожжа, жывелу. Шведскае войска галадала.
Бітва паміж Левенгаўптам і Пятром І, які ўзначальваў атрад з 12 тыс. чалавек, адбылася 1708 г. Шведы пацярпелі паражэнне.
Генеральная бітва Паўночнай вайны пачалася 27 чэрвеня 1709 г. наступленнем шведаў пад Палтавай. Руская армія атрымала бліскучую перамогу.
Беларусь у выніку вайны страціла 700 тыс. жыхароў, многія паветы былі спустошаны.
Такім чынам, войны Рэчы Паспалітай у другой палове XVII – XVIII ст., якія закранулі і Беларусь, не прынеслі і не маглі прынесці якіх-небудзь здабыткаў.
27.Падзелы РП. Змены ў становішчы Бел. пасля далучэння да Расіі
Адна з прычын падзле РП заключалася перш за ўсё ва ўнутрыпаліт. становішчы самой дзяржавы. Яно харак-тарызавалася як паліт. крызіс або бязладдзе. Такі стан стаў вынікам злоўжывання шляхецкімі вольнасцямі. На пасяджэннях сейма яшчэ з другой пал. XVIст. дзе-йнічала права “ліберум вета”. Згодна з ім, калі хоць адзін дэпутат сейма выступаў супраць, то рашэнне не прымалася, а пасяджэнне сейма спынялася. З 1652 па 1764г. па гэтай прычыне былі сарваны 48 сеймаў з 55. Другой з прычын з’явілася тое, што барацьба народаў ВКЛ за св. дзяражаўнасць аслабляла РП і ў эк., і ў па-літ. адносінах. У гады Паўночнай вайны (1700-1721) РП стала “заездным дваром і карчмой” для іншазем-ных войскаў. Такое ўнутрыпаліт. становішча дазволі-ла суседнім дзяржавам умешвацца ў яе ўнутр. справы. Не малую ролю адыграла і рэлігійная палітыка, накі-раваная на лацінізацыю уніяцкай царквы, што прывя-ло грамадства да расколу на яе прыхільнікаў і праціў-нікаў. Не менш важнай прычынай было і тое, што аг-рарная рэформа Жыгімонта ІІ Аўгуста выклікала неза-даволеннасць сялян. Пачасціліся скаргі на самавольст-ва арандатараў, выпадкі адмаўлення ад выканання па-віннасцей аж да ўзброенных паўстанняў. Цяжкае становішча РП скарысталі яе суседзі – Расія, Прусія і Аўстрыя. Усе тры дзяржавы імкнуліся да новых тэры-тарыяльных захопаў, былі зацікаўленыя ў падзенні Рэ-спублікі. Пасля доўгіх перагавораў Расія, Прусія і Аў-стрыя прыйшлі да рашэння падзяліць паміж сабой землі РП. Першы падзел адбыўся ў 1772г. Да Расіі адышла Усх. Бел. з гарадамі Віцебск, Полацк, Орша, Магілёў, Рагачоў, Гомель. Выратаваць РП ад канчат-ковага распаду змагла толькт поўная поўная цэнтралі-зацыя. 3 мая 1791г. была абвешчана Канстытуцыя, першая ў Еўропе. Яна ліквідавала падзел РП на ВКЛ і Польшчу. Для агульнай дзяржавы ствараўся адзіны ўрад. Яму падначальвалася агульнае войска. Упарад-коўвалася праца сейма. Прадугледжвалася стварэнне судоў, незалежных ад чыноўніцтва. Канстытуцыя зак-ладвала аснову для вывядзення краіны з паліт. кры-зісу. Але час на рэфармаванне Рэспублікі быў даўно ўпушчаны. У сяр. мая 1792г. 100-тасячная рас. армія ўварвалася ў РП пад сцягам непарушнасці шляхецкіх вольнасцей. Праз 2 месяцы войска РП было разбіта. Канстытуцыя была адменена, і ў студзені 1793г. быў здзейснены другі падзел РП. Пад уладу рас. імперат-рыцы Кацярыны ІІ адышла цэнтральная частка бел. зямель, прыкладна па лініі Друцк-Пінск. Спробай за-хаваць незалежнасць РП у межах 1772г. стала паў-станне 1774г. на чале з ураджэнцам Бел. генералам-лейтэнантам Т.Касцюшкам. У ВКЛ на чале паўстання стаяў палкоўнік Ясінскі. Касцюшка абяцаў адмяніць асабістую залежнасць сялян. У атрады паўстанцаў па-цягнуліся касінеры – сяляне, узброеныя косамі. Аднак дасягнуць масавай падтрымкі насельніцтва кіраўнікам паўстання не ўдалося. Яно было падаўлена рас. войс-камі пад кіраўніцтвам Суворава. У 1795г. было падпі-сана пагадненне аб трэцім, канчатковым падзеле РП. Да Расіі адышлі заходнебел. Землі. Асн. маса насель-ніцтва – сяляне і мяшчане Бел. – спакойна, недзе абы-якава ўспрынялі распад РП. Яны спадзяваліся, што но-ыя гаспадары палепшаць ім жыццё. Аднак гэтыя на-дзеі на самой справе не спраўджваліся.
Дата добавления: 2018-05-02; просмотров: 292; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!